Ambras!, Cervantes en Flandes. Brugse Sancho in een betoverend klanken-bad

Vierhonderd jaar geleden (1616), overleed de Spaanse auteur Saavedra Miguel de Cervantes, precies in het zelfde jaar waarin ook William Shakespeare (1564-1616) de geest gaf. Beiden verwerkten in hun literair werk vanuit een persoonlijk sociaal en artistiek standpunt ervaringen met, en reflexen over de machthebbers uit hun tijd. In tegenstelling tot Shakespeare heeft Cervantes (°1547) het machtsgeweld van ondermeer de Tachtigjarige Oorlog, die in 1568 begon, van heel nabij meegemaakt. Zijn alom bekende roman Don Quichote is daar een gefantaseerde verwijzing naar. Dit veelgelaagd verhaal gaat over een dolende ridder die op een uitgemergelde knol, die hij zich als een raspaard inbeeldt, ten strijde trekt tegen oorlog, geweld, onrecht en onrechtvaardigheid. Het hoofse liefdesverhaal, de idealisering en relativering daaraan gekoppeld, verhogen zowel het absurde als het hilarische en de diepgang van de onderneming.

Dit zijn ook de elementen van waaruit Frank Adam is vertrokken om Ambras! Cervantes en Flandes, te schrijven en aan het gegeven meteen zowel inhoudelijk als vormelijk een hedendaagse meerwaarde te geven. Hij kon daartoe niet enkel een beroep doen op de muzikale kwaliteiten van de bijzonder sterk geïnspireerde componist, dirigent en muzikant Pol Vanfleteren en de inzet van zeer bekwame instrumentalisten en koorleden, maar er is eveneens een planken-vaste vertolking van de solisten Hans Peter Janssens, Kurt Defrancq, Valérie Vervoort en Emelien Raats.

Frank Adam (°1963; aanvankelijk leraar) debuteerde als toneelauteur in 1992 met Wakichaga, geschreven in opdracht van De Werf (Brugge), naar een idee en in een regie van Rik De Jonghe. Dit werkstuk met jongeren gaat over een zoektocht naar eigenheid van jongens in het man- en volwassen worden. De confrontatie met het meisje Hinuk zorgt voor een dramatisch keerpunt in de verhoudingen tussen de jongens.

Naar dit debuut verwijzen is belangrijk. De kern van het verhaal (keurig uitgegeven bij De Geus) én de theaterversie (in 1994 Prijs voor de dramatische kunst van de Provincie West-Vlaanderen), bevatten vele, zo niet alle fundamentele elementen die ook opduiken in de talrijke latere publicaties en realisaties van de dichter-schrijver-performer Frank Adam, zij het dan in diverse schrijf- en spelvormen, al dan niet door hemzelf gespeeld, met of zonder muzikale inbreng. Voor Frank Adam is wat hij schrijft, speelt of laat spelen een niet aflatende en vooral spitante, parodiërende, vaak rituele zoektocht naar verborgen of bewust gecamoufleerde roerselen van de menselijke begeerte en drift.

In Ambras! gooit hij feiten en fictie door elkaar, laat hij Cervantes naar de duinen aan de Noordzee komen, zogezegd op zoek naar zijn broer, gesneuveld tijdens de Slag bij Nieuwpoort. Meteen komt Don Quichot ter sprake en verschijnt diens knecht Sancho ten tonele in de figuur van boer Saander Buuc (Kurt Defrancq) die jammert dat Spaanse soldaten zijn varken en biggen hebben geroofd. Als wraakneming gijzelt hij een Spaanse soldaat die Cervantes (Hans Peter Janssens) blijkt te zijn, in zijn kelder. Boer Buuc tracht de burgermeester (van Brugge?) in te schakelen om losgeld te krijgen en spant meteen ook zijn poetsvrouw Zoetepoeze (Valerie Vervoort) in als Dulcinea, die Cervantes moet verleiden. Tot overmaat van ramp ‘verdwijnt’ Sanchica (Emelien Raats), de dochter van Buuc, die hij een rijke (Spaanse?) echtgenoot had voorbestemd.

Daarmee is bijlange nog de helft van de handeling niet verteld, want de productie zit zo vernuftig speels in elkaar dat navertellen haast onmogelijk wordt en eigenlijk overbodig is. De fantasie van Frank Adam kent geen grenzen. Het klankrijke, gevatte en eigen gekweekt West-Vlaams dialect wisselt af met het gezongen melodieuze ‘schoon’ Spaans. De tekst wordt daarenboven in Algemeen Beschaafd Nederlands ondertiteld. De sober aangewende technologische decoratie ondersteunt perfect de handeling.

Je wordt via een meeslepende sfeer in een klanken-bad ondergedompeld. Je kan Ambras! als een mini-opera benaderen, maar je ontsnapt niet aan de niet nader te benoemen betovering op hoog niveau die gewoon verrast en verwachtingen overstijgt.

Frank Adam schreef en regisseerde Ambras! Cervantes en Flandes, in opdracht van het Comité voor Initiatief, Brugge, en Click Management, met een werkbeurs van het Vlaams Fonds voor de Letteren. De tekst, aangevuld met dramaturgische en literair-historische beschouwingen is uitgegeven bij Bebuquin (Antwerpen) en Click (St. Eloois-Winkel).

Info: www.bebuquin.be,  www.clickmanagement.be,  www.frankadam.be