So it goes. Freek Vielen en de slachting in Dresden

Freek Vielen, De Tijd (Antwerpen) en jazzband The Ambush Party maken een tournee met So it goes, een productie over de bombardementen op Dresden op het einde van de Tweede Wereldoorlog zoals de Amerikaanse schrijver (en schilder) Kurt Vonnegut (1922-2007) ze heeft meegemaakt en ze jaren nadien in een psychologische sciencefiction-roman heeft verwerkt in Slaughterhouse-Five or The Children’s Crusade (1969). Nu zowat iedereen de Eerste Wereldoorlog aan het herdenken is, wijst een omzien naar een gebeurtenis uit de Tweede Wereldoorlog er op dat er nog meer te herdenken blijft en vooral dat ‘men’ is blijven oorlogvoeren. Wat ook de motivatie mag zijn van Freek Vielen en zijn medewerkers, het is opmerkelijk dat, niet alleen hij, maar ook nog anderen, waaronder een aantal jonge acteurs-regisseurs, met een dergelijk initiatief naar voor komen en zich verplicht voelen de oorlogszucht, in haar verschillende vermommingen, mede aan de kaak te stellen.

Vielen (1985) heeft iets te vertellen. Dat werd al duidelijk in zijn State of the Youth op de opening van het Theaterfestival in deSingel in september 2014 (zie theatermaggezien 16.10.2014). Hij schrijft, regisseert, speelt vanuit een kritisch maatschappelijk engagement. Al vele jaren lang ageren kunstenaars in verschillende disciplines tegen oorlog, terwijl anderen er een heldenverering van maken of er commercieel profijt aan hebben. Vielen vertrekt, zoals Vonnegut in zijn boek, vanuit een positie waarin je als mens door het lot overvallen wordt. Hoe weinig je ook met oorlog te maken wil hebben, toch sleurt een oorlog je mee. Ook vandaag kan je niet onverschillig blijven. Zeker niet in een periode waarin zeer jonge mensen naar de wapens grijpen.

Vonnegut was in de Tweede Wereldoorlog soldaat in het Amerikaanse leger, maar achteraf zag hij zichzelf als een kind in legerdienst en de oorlog als een kinderkruistocht, als een slachting van onschuldige levens, aan beide kanten van het front. Omdat na de oorlog bleek dat de bombardementen op de Duitse stad Dresden totaal overbodig waren geweest, voelde Vonnegut nog meer de onmacht en de opstand knagen tegenover de gruwel die hij en zovele anderen had moeten meemaken. Vandaar dat het vele jaren heeft geduurd vooraleer hij dat alles van zich kon afschrijven en zijn ‘roman’ maar in 1969 is gepubliceerd. Daarbij komt nog dat zijn boek in verschillende Amerikaanse kringen zeer omstreden werd onthaald en zelfs geregeld werd verboden. Een anti-oorlogsboek in 1969? Dat werd in de USA, toen in de Vietnamoorlog betrokken, als anti-Amerikaans bekeken. Zo ging dat.

Vonnegut zocht een middel om van het trauma van de bombardementen en van de oorlog in zijn geheel te genezen door een fictief personage te creëren om niet zelf het hoofdpersonage te moeten zijn. Hij laat de naïeve Billy Pilgrim door de Ardennen strompelen en als krijgsgevangene door de Duitsers naar een werkkamp in Dresden voeren. Hij wordt opgesloten in de diepe bewaarkelders van een slachthuis en die onderaardse gevangenis is ook zijn redding. Want de bombardementen, en dan vooral de aanval in de Valentijnsnacht van 1945, legden huizen, kerken en andere gebouwen plat en brandbommen maakten duizenden slachtoffers, vooral burgers die als vluchtelingen naar het ‘veilige’ Dresden waren gekomen, want er was daar geen oorlogsindustrie.

Zoals Vonnegut doet in zijn verhaal, zo vermengt ook Freek Vielen in zijn optreden historische en fictieve gegevens met verwijzingen naar persoonlijke en actuele ervaringen. Vielen treedt niet op als een speler die personages moet tonen. Podium en micro zijn middelen om een getuigenis af te leggen, om te zeggen hoe hij getroffen is door de lectuur van een boek en vooral over de dingen waar het boek over doet nadenken. En er is meer. Als frontman van het jazzkwartet, The Ambush Party, krijgt Vielen tussen en af en toe tijdens zijn fragmentarisch optreden een opmerkelijke steun. De vele gevoelens die Vielen in zijn overtuigende spreekvaardigheid oproept, worden door de muziek meervoudig verklankt. De muzikanten bespelen hun instrument met een overrompelende verbetenheid en improviseren vanuit een indringend aanvoelen. Ze tillen de toeschouwer/luisteraar als het ware op naar een wereld waar het leven onmacht, onbegrip, angst en dood overwint, zoals Vonnegut in zijn boek ook Billy Pilgrim door buitenaardse wezens naar een andere planeet laat ontvoeren.

Op die manier vormen in So it goes, woord en jazz een boeiende combinatie van informatie en verbeelding, gevoel en rede, engagement en kunstige ontspanning.

Info: www.detijd.be