The Sheep Song van FC Bergman

Een paar levende schapen in een kerststal, dat hebben we al wel gezien. Maar een hele groep, een hele kudde schapen op de scène van een theater? Welnu: op de planken van de Bourla-Schouwburg trippelen de schaapjes ijverig in het rond, op zoek naar iets lekkers dat er blijkbaar voor hen is uitgestrooid. Allemaal de kop naar beneden, zoekend en smullend. Tot er plots een schaap de kop opsteekt boven zijn kuddegenoten, en rondkijkt. En nog een keer, en nog eens. Dan probeert het zich op te richten, om op zijn achterste poten te staan. En nog eens proberen, en nog eens: het begin van een lange poging van het schaap – dat het blijkbaar beu is om altijd maar samen met de kudde rondjes te lopen, en liever wil lopen waar en hoe het zelf wil – om een mens te zijn.

FC Bergman is een collectief dat gevormd werd door de afstudeerklas anno 2008 van de opleiding drama van het Conservatorium Antwerpen. Op korte tijd wist deze groep (met Stef Aerts, Joé Agemans, Bart Hollanders, Matteo Simoni, Thomas Verstraeten en Marie Vinck) een heel aparte speelstijl te ontwikkelen, gecombineerd met een eigen theatertaal die soms wat geforceerd en dan weer heel natuurlijk aandoet, maar die vooral bijzonder beeldend en poëtisch is, en doorspekt met veel ironie. Met de theaterproductie Wandelen op de Champs-Elysées met een schildpad om de wereld beter te kunnen bekijken, maar het is moeilijk thee drinken op een ijsschots als iedereen dronken is werd FC Bergman al in 2010 geselecteerd voor het Nederlands Theater Festival.

Sinds 2013 maakt FC Bergman als collectief in residentie deel uit van het gastvrije Toneelhuis in Antwerpen, waar het indrukwekkende multimediale theaterproject Van den Vos (december 2013), werd gecreëerd (samen met Liesa van der Aa, Muziektheater Transparant en Solistenensemble Kaleidoskop uit Berlijn). In 2015 maakte FC Bergman de tekstloze locatievoorstelling Het land Nod, met visuele hoogstandjes (onder meer een imposant decor met een grootse expositiezaal – inclusief schilderijen – van een museum voor schone kunsten), weerom met veel ironie, waarmee ook in het buitenland successen werden geboekt, zoals op het Festival van Avignon (2016) en Zürcher Theater Spektakel (CH).

Leden van de groep waren ook te zien in enkele populaire televisiereeksen zoals De Callboys, waarin ze de erotisch-burleske diensten demonstreerden van mannelijke sekswerkers (2016-2019, productie van Woestijnvis op Play4). Of in  De Bende van Jan de Lichte (naar een roman van L.P. Boon, in 2018 op Filmfestival Gent, 2020 op Netflix wereldwijd, 2021 op VTM, 2022 op Netflix België) waarin ze stoere opium rokende bosrovers mee tot leven brachten. De Bergmannen (m/v) hebben ook een uitgesproken artistiek succes behaald met hun verrassende en grensverleggende regie van de opera Les pêcheurs de perles (Bizet) in december 2018 bij Opera Ballet Vlaanderen. Ze maakten van dit wat saaie en ongelooflijke verhaal een flitsende actuele satire, door het te laten spelen in een eigentijds rust- en verzorgingstehuis. Het werd één van de absolute hoogtepunten van het seizoen 2018-2019.

Het Schaap, dat in The Sheep Song grote inspanningen levert om mens te worden, leert dus op zijn achterste poten te lopen om zich beter te kunnen integreren in de menselijke maatschappij. Als toeschouwer krijg je vele connotaties cadeau, sommige half of bijna helemaal verborgen, sommige overduidelijk aanwezig. Schapen worden in de joodse, christelijke en islamitische religies gebruikt als offerlam. En het Lam Gods (denk even aan de Gebroeders Van Eyck) wordt in de christelijke godsdiensten (cf. Agnus dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis! / dona nobis pacem!) als de personificatie beschouwd van Jezus Christus, die zijn leven offerde om de mensheid van al haar zonden te verlossen.

Regelmatig wordt er tijdens deze voorstelling een gebruik gemaakt van een loopband over de scène. Het Schaap (een verbluffende prestatie van Jonas Vermeulen!) huppelt daarover, soms in de richting mee (zodat het dubbel zo snel vooruit gaat), soms tegen de looprichting in (zodat het schijnbaar ter plaatse blijft trappelen). Het publiek in de zaal beleeft in een snel tempo mee, hoe het Schaap zich maar moeilijk staande kan houden in die stroom van zich van hot naar her haastende echte mensen, en hoe het keer op keer zijn uiterlijke schaapachtige kenmerken opgeeft, om toch maar méér mens te kunnen worden. Tot de omringende mensen blijkbaar genoeg krijgen van ‘die vreemdeling’, en het arme Schaap dumpen. Wanhopig en moe wil het tenslotte terugkeren naar zijn kudde die opnieuw op het podium komt. Maar de kudde negeert hem. Het Schaap is immers geen mens, maar ook geen schaap meer. Het is niets meer.

Zoals steeds is dit een voorstelling van FC Bergman die erg zorgvuldig is opgebouwd en die met steeds wisselende prachtige en uitstekend gechoreografeerde bewegende beelden een lust is voor het oog, met de livemuziek van gitarist en banjospeler Frederik Leroux een lust voor het oor, en met de vele zinspelingen, verwijzingen en doordenkertjes eveneens een lust zowel voor de hersenen als voor het gemoed van het publiek. Kortom: een pracht van een voorstelling.

Info:

The Sheep Song is een productie van: FC Bergman & Toneelhuis, en een co-productie met: Holland Festival, Les Théâtres de la ville de Luxembourg, Piccolo Teatro di Milano-Teatro d’Europa. Deze productie ging in première in maart 2021 in de Antwerpse Bourla-Schouwburg. Wegens covid en andere toestanden kon ik ze pas op 23.12.2021 bijwonen.

Voor de speellijst, zie:  https://www.toneelhuis.be/nl/programma/the-sheep-song