Kunnen oma en opa fluiten? Theater voor iedereen, overal

Er is theater voor kinderen en door kinderen, voor actieve volwassenen door volwassenen, voor bejaarden door bejaarden. Daar hebben we ze, de indeling of verdeling in groepen, in categorieën, in aparte hokjes. Theater is er voor iedereen, maar toch is er nog vaak een leeftijdsbepaling, een afbakening, een grens. Een apartheid waar we aan gewoon zijn geworden. Zoals er café’s zijn waar je als oudere niet binnengaat. Zoals je het niet zo vreemd vindt dat gepensioneerden niet worden uitgenodigd op schoolvoorstellingen.

Er van uitgaand dat ieder mens uniek is en bijgevolg een eigen smaak en voorkeur heeft, is het onmogelijk voor theatermakers een voorstelling op punt te zetten die voldoet aan ieders levenservaring. Elk theaterevenement, en dus niet enkel straattheater, is sowieso altijd voor een ‘gemengd’ publiek. Als speler speel je voor kinderen hetzelfde als voor volwassenen, alleen beter, zei ooit Maxim Gorki. Oud of jong, kind of bejaard, je haalt uit een voorstelling wat je aankan. Wat niet onmiddellijk wordt verwerkt, kan na afloop de nieuwsgierigheid en leergierigheid van de kijker stimuleren.

Gelet op een statistisch vastgelegde constatering dat de bevolking in de meeste landen aan het vergrijzen is, kan het niet anders of ook het theater is met deze evolutie begaan. Je kan de vele oma’s en opa’s niet laten fluiten, ze niet blijvend laten wachten. Gaat men dan toch niet de op rust gestelde ouderen als apart beschouwen? Maar zijn die ouderen wel op rust, in die zin dat ze zich nog nauwelijks kunnen verplaatsen? Het gevaar voor veralgemening is groot. Heel wat ouderen worden onterecht in een afhankelijkheidspositie gedwongen. Het beeld dat men zich vormt van ouderen is veelal naïef en gefocust op fysieke mankementen, waarbij men aan de waardigheid en aan de geestelijke bekwaamheid van die mensen voorbijgaat. Vele ouderen zijn nog mobiel genoeg en willen niet als ‘ouden van dagen’ bekeken worden.

Daar waren ook Lucas De Man en Oscar Kocken (Zuidelijk Toneel, Eindhoven) van overtuigd toen ze in 2010-2011 met Bejaarden & Begeerte een productie startten uitsluitend over en voor 65-plussers. Hun initiatief is een enorm succes. Na meer dan 150 voorstellingen in Nederland en België, zijn ze nog niet rond. Wie jonger is dan 65, mag binnen maar dan aan de arm van een bejaarde.

De voorstelling gaat in hoofdzaak over verliefd zijn en eerste liefdeservaringen, over gebrek aan voorlichting vroeger, de impact van religie en de verlegenheid om over seks te praten en over hoe liefde en begeerte veranderen als je ouder wordt. De spirituele aanpak van De Man en Kocken en de samenzang met Que sera, sera brengt de sfeer er in. Waar de voorstelling om draait wordt duidelijk na het inschakelen van een bejaarde zangeres, eerst als een stille aanwezige, dan als een opmerkelijk personage dat gezien en gehoord wil worden. Elkaar zien staan, naar elkaar luisteren, elkaar waarderen, met elkaar rekening houden is de onderhuidse boodschap.

Theater voor een publiek van 5 tot 105 kan dus en als een publiek eventueel niet meer voldoende mobiel is om naar het theater te gaan, dan komt het theater naar het publiek: theater op locatie. Het is een vorm die almaar met meer nieuwe en meer aantrekkelijke formules wordt uitgeprobeerd. In ziekenhuizen en centra voor welzijnszorg kom je wel eens kliniek-clowns tegen, maar een theatervoorstelling is er uitzonderlijk. Daar wou het Antwerpse toneelgezelschap luxemburg (met kleine l ) iets aan doen. Ze dompelden zich onder in diensten- en zorgencentra voor één of meerdere voorstellingen tijdens de dag met Kun je fluiten Johanna, een uurtje spektakel voor de hele familie, zonder enige leeftijdsgrens. Daar kwamen scholen op af en maakten volwassenen zich vrij, maar vooral de bewoners van de zorginstellingen keken er naar uit en waren van de partij, al dan niet met bed en begeleiding.

Met Vanessa Broes, Joep Conjaerts en Geert Chatrou, een miniem decor en weinig middelen worden in

Kun je fluiten Johanna langs de prettige omwegen van cabaret, show en muziek zinspelingen gemaakt op eenzaamheid en bezoek, op vroeger en nu, op vergeten en herinneren. Geert Chatrou en Joep Conjaerts vertolken als een cabaretduo twee vrolijke gasten die met zingen, dansen en (vooral) fluiten en een kleine vitrine-kast er zogezegd op uit zijn allerhande schoonheids- en gezondheidsproducten de bejaarden aan te smeren. Een beetje oplichting kan geen kwaad denken ze, maar een oudere dame uit het publiek steekt daar een stokje voor. De kranige bejaarde geeft de show een totaal andere wending door echte en verzonnen herinneringen op te halen en uiteindelijk ook het hart van de zogezegde bedriegers en van het publiek te raken. Vertrekkend van de overjarige schlager Kun je fluiten Johanna/laat zien wat je kan, komt tenslotte iedereen (voor zover de fysiek het toelaat) fluitend en zingend op de vloer en eindigt de voorstelling in een dansante ontmoeting.

In een klein uur worden heel wat tere punten aangeraakt: het herkennen en zich herinneren van mensen en situaties, de trucjes van kleinkinderen om van oma wat geld te krijgen, het ontwijken in een gesprek van bepaalde feiten van vroeger. De kern van de voorstelling is echter het beleven van een gefantaseerd verhaal waardoor niet enkel de zorgen voor een tijdje worden vergeten, maar waarin ook het gemengde publiek van ouderen, kinderen en kleinkinderen samen iets beleven waarin ze elkaar vinden.

Info: www.luxemburgvzw.be en www.hetzuidelijktoneel.nl