La Reprise, Milo Rau en NTGent: vragen naar waarheid en waarom?

Een paar seizoenen geleden kon men in Gent kennis maken met Five Easy Pieces, een samenwerking van Kunstencentrum Campo met Milo Rau over ‘de zaak-Marc Dutroux’. Rau wordt in Europa (en ook daarbuiten) al een hele tijd beschouwd als een regisseur van grensverleggend theater, en het is niet toevallig dat NTGent in Rau en Rau in NTGent interesses hebben. Na het weggaan van artistiek leider Johan Simons, eind 2016, kwam er een periode van spanning tussen het Gentse stedelijk schouwburgbeleid en een jongere publieksgroep die op een studentikoze manier de eigen en ook de onvrede van vele anderen omtrent de visie en het niveau van programmering en realisatie, tot uiting bracht. ‘Back to Basics’ was de slogan. Terug naar verjonging; tijd voor een nieuw idealisme!

In april 2017 was het zo ver: de Raad van Bestuur van NTGent stelde, na een doorlichting door een deskundige jury van meerdere kandidaturen, Milo Rau aan als de nieuwe artistieke leider van het ‘lijdende’ Gentse stedelijk theater. Hij wordt geflankeerd door Stefan Bläske, hoofd-dramaturg, onderzoeker en producer, en Steven Heene, al langer bekend o.a. als gewezen recensent en redacteur bij De Morgen, en sinds 2009 dramaturg bij NTGent. De première van Rau’s eerste regie bij NTGent: Lam Gods, werd meteen vastgelegd: 28 september 2018.

Milo Rau (°Bern, 1977) werkt al een vijftiental jaar in verschillende Europese theaters waar hij geregeld producties uit verschillende landen kan zien en beoordelen. Hij vindt, naar eigen zeggen, de ‘Vlaamse manier van acteren’ op zijn minst interessant.

Rau’s vader was chemicus en Trostskist en verloor door zijn radicale houding tegen het toenmalige stalinisme vaak zijn baan waardoor het gezin telkens moest verhuizen en uiteindelijk in Zwitserland terechtkwam (cfr. Humo, 15.05.2018). Dat belette niet dat Milo met succes taal- en letterkunde studeerde aan de Sorbonne (Parijs) en theater in Berlijn. Na een periode als journalist bij de Neue Zürcher Zeitung, begon hij met professionele spelers én amateurs, documentair theater (waarin ook een journalistiek element te merken is) te maken. In 2007 stichtte hij het International Institute of Political Murder (I.I.P.M.), een theater- en filmbedrijf dat politiek en geweld aan de kaak stelt. In 2011 maakte hij naam met onder meer The last days of the Ceausescus, over het proces en de dood van het Roemeense dictatoriale echtpaar Ceausescu. In verschillende theater-drieluiken volgt hij de meest opmerkelijke politieke gebeurtenissen van nabij, telkens vanuit een onderzoek naar de oorzaak van het kwaad (het waarom) en vanuit de vraag of de burger wel geloof mag hechten aan wat hem/haar door gezagdragers en media wordt medegedeeld (de waarheid).

In afwachting van het, inmiddels in de media via gissingen en misverstanden al fel besproken Lam Gods, werd in de Minnemeers in Gent, La Reprise (De Herhaling), geprogrammeerd, een coproductie met het KunstenfestivaldesArts (Brussel), die na Brussel en Gent, ook te zien is in Avignon, in het voorprogramma van het festival.

La Reprise (met de ons bekende Sara De Bosschere en Johan Leysen en verder Tom Adjibi, Suzy Cocco, Sébastien Foucault, Fabian Leenders), is het eerste luik van Rau’s reeks Histoire(s) du théâtre, een onderzoek dat in 2018-19 zal worden voortgezet door de Congolese choreograaf Faustin Linyekula. In dit onderzoek worden vragen gesteld omtrent de fundamentele problemen over artistieke arbeid, tegen de traditie in, maar vooral in verband met het overbrengen naar een publiek van de verhalen uit een gemeenschappelijke actuele geschiedenis. Hoe exact is een menselijk geheugen en hoe exact kan men emoties oproepen zonder de motivatie van een dader of daders te verfraaien?

La Reprise gaat terug naar de moord op de Luikse homo Ihsane Jarfi tijdens een aprilnacht in 2012. Sébastien Foucault, een van de   vertolkers, volgde de zaak op de voet. Op zijn voorstel werd dan ook deze homofobe moord als aanzet genomen voor een reeks voorstellingen over de waarheid omtrent misdrijven en vooral over waarom iemand wordt aangevallen, gefolterd en/of vermoord. Belangrijk daarbij is, dat Rau en zijn medewerkers de ouders en de ex-vriend van de vermoorde en zelfs éen van de daders zijn gaan opzoeken. Daarenboven worden ook de sfeer, het uitzicht, de problemen (werkloosheid bijvoorbeeld) van de stad Luik onder de loep gehouden. Vandaar dat Rau gebruik maakt van documentaire film en video, om de werkelijkheid te tonen via een actuele opname en om tegelijk een speler in close-up heel dicht bij de toeschouwer te brengen.

De uiteindelijke bedoeling van La Reprise (en van vorige en volgende producties van Rau) is, dat het publiek er zich van bewust wordt dat het deel uitmaakt van de voorstelling, zoals het ook deel uitmaakt van de wereld, niet enkel als een passieve getuige, maar ook als iemand met een zekere verantwoordelijkheid. Wat getoond wordt, is geen literair verzinsel, maar is echt gebeurd.

Rau roept, bewust of onbewust, met zijn producties herinneringen op aan de jaren zestig (en nog eventjes daarna) van de vorige eeuw, toen via vormingstheater, politiek-geëngageerd theater en aanverwante collectieve initiatieven werd geijverd voor solidariteit in een strijd tegen indoctrinatie en economische uitbuiting. Toneelmakers waren solidair met de werkende klasse die ze wilden maar niet voldoende konden bereiken, omdat het ‘beleid’ niet de nodige middelen verschafte. Veel vroeger al streefde Bertolt Brecht (1898-1956) er als auteur en regisseur naar, het publiek te ‘verwonderen’ door een ‘vervreemding’ tegenover een te sterk vertrouwde toestand op te roepen. Wat lange tijd niet verandert, lijkt onveranderlijk. Verwondering scherpt bewustwording aan en maakt de drang naar verandering groter. Voor Milo Rau betekent dat verbetering op alle gebied voor diegenen die er al jaren gedwongen op wachten. Rau’s toneelspeel-kunst steunt op een alert maken van een publiek door aan de hand van concrete voorbeelden te tonen hoe de waarheid over verandering verzwegen of verdraaid wordt en waarom.

Rau gaat er ook in La Reprise van uit, dat meevoelen met iemand van groot belang is en tot meer inzicht kan leiden. Tegelijk poneert hij dat kunstenaars (en niet enkel toneelspelers) even zo goed als toeschouwers (stille getuigen) alert moeten zijn voor wat er rondom (in de wereld zowel als op de scène) gebeurt. La Reprise begint en eindigt met een symbolische scène, waar veel valt over na te denken. Een acteur zet op een lege scène een stoel waarboven een strop hangt. De acteur kan op de stoel staan, de strop om zijn hals leggen en dan de stoel wegschoppen en trachten als een naar adem snakkende gehangene te overleven in de stille hoop dat uiteindelijk toch iemand uit het publiek hem op tijd bevrijdt. Publiek en speler vormen toch één geheel? Samen aanvoelen en reageren als essentie van theater?

Voor NTGent betekent de aanstelling van Milo Rau een opmerkelijk nieuw begin in de veronderstelling (en dat is een bekend refrein) dat niet enkel het publiek behoefte heeft aan een geëngageerd beleven van Kunst (met een hoofdletter!), maar evenzeer de instanties die voor het verstrekken van de nodige middelen bevoegd zijn.

Voor de meer geïnteresseerde theaterliefhebber heeft NTGent (St. Baafsplein) een uitgebreide toelichtende publicatie ter beschikking over wie Milo Rau is en over zijn bedoeling om NTGent te ‘internationaliseren’, alsmede zijn ‘Manifest van Gent’ , een beleidsnota in tien punten omtrent gebruik van ruimte en tijd, van tekst en vertolking, van personeel en spelers, van het aantal te spelen producties en de voorstellingen er van in Gent en ergens anders. Lees- en discussievoer genoeg, in afwachting van 28 september.

Info: www.ntgent.be