Oe ist: als iemand echt naar je luistert, besta je ook echt

Mensen die bekenden toevallig tegen het lijf lopen, vragen ‘hoe maakt u het?’ of ‘hoe gaat het?, zonder dat daarom een duidelijk antwoord wordt verwacht. Het is een gewoonte, een soort groet. In West-Vlaanderen vraagt men ‘Oe ist?’. Ook  daar gaat men er aan voorbij dat achter het vlugge antwoord ‘en goed hé!’, vaak meer schuilgaat dan men vermoedt. Maar ingaan op een kort antwoord vraagt tijd en vooral luisterbereidheid.

In overleg met verschillende instantie en ‘partners’, nam de Provincie West-Vlaanderen reeds in 2014 het initiatief voor een campagne voor een beter praten met en luisteren naar elkaar. Kunnen praten over wat echt nijpt en vooral voelen dat iemand tijd heeft om echt te luisteren, kan vaak verdere nefaste gevolgen voorkomen. Dat de actie van de provincie zich vooral preventief richt op jongeren tussen twaalf en achttien jaar, heeft ook een reden. Uit studies blijkt dat Vlaanderen één van de koplopers is in West-Europa wat betreft zelfdoding. In Vlaanderen stappen jaarlijks gemiddeld 17,8 op 100.000 inwoners zelf uit het leven. Ongeveer twee op drie zijn mannen, waaronder ook tieners. In West-Vlaanderen ligt dit cijfer (voor de periode 2004-2009) op 29,4 bij de mannen en op 12,7 bij de vrouwen.

Een tijd geleden vroeg men vanuit het Provinciebestuur aan acteur Kurt Defrancq (onder meer te zien in een paar voorstellingen bij figurentheater Ultima Thule, Gent), een voorstelling te maken om de provinciale welzijnscampagne kracht bij te zetten. Defrancq kreeg van Wim De Wulf en diens gezelschap enthousiaste steun. Maar verleden zomer is Wim overleden en wordt Oe ist mede als een herdenking en een huldeblijk aan hem, de te vroeg gestorven veelzijdige bezieler van Ultima Thule, opgedragen.

Sven Ronsijn (wordt vanaf 2017 opvolger van De Wulf) schreef de tekst, die vertolkt wordt in een gemoedelijke, geestige, bij momenten poëtische en emotioneel geladen taal, voor iedereen die bereid is te luisteren, goed te begrijpen. Gastregisseur en figurentheater-maker Jelle Marteel zorgt voor de nodige spanning. De timing tussen de vele taferelen, het bespelen van een grote scène in tribune-vorm (scenografie van Rupert Defossez), het mekaar aanvoelen van de spelers, die vaak met zijn drieën één pop tot leven brengen, het inleven in de tekst en daarbij de minutieuze poppenmanipulatie van Els Trio, Lore Dejonckheere en Kurt Defrancq, gekostumeerd door Chris Snik, dat alles getuigt van een enorm vakmanschap en kunstgevoel, waarbij de ‘schepper’ van de figuren, Filip Peeters, niet mag vergeten worden, een beeldend kunstenaar en soms ook manipulator, die al in meerdere theaters en producties zijn artistieke waarde bewezen heeft.

De inhoud van Oe ist is kort gehouden en daardoor ook indringend. Een vader heeft weinig contact met zijn schoolgaande zoon die op de koop toe zijn mama weet weggaan naar Holland. Waarop papa een andere vrouw in huis haalt die ook al oog noch oor heeft voor de opgroeiende tiener. De jongen is als een vogel met gekwetste vleugels, maar hij houdt zich sterk aan het beeld van een vogel die zich onttrekt aan de zwaartekracht en zich optilt uit de ‘moerasgrond’ van de eenzaamheid. Het gebrek aan contact, aan een deugdelijk gesprek en aan luisterbereidheid duwt de jongen, die twijfelt of hij wel ‘bestaat’, nog meer in de hoek, wanneer een lief meisje toch ook maar een voorbijgaand liefje blijkt te zijn dat bang is ‘zonder asem’ te vallen wanneer de jongen haar haast ademloos zijn hoop en verlangen bekent.

Het centraal opstellen van de jongen in een aanzwellende eenzaamheid gaat gepaard met het oproepen van een sterk herkenbare sfeer van een alledaagse, goedkope roddelblaadjes-mentaliteit van ‘grote’ mensen, van een zekere volkse en oppervlakkige nieuwsgierigheid tegenover wat er binnenshuis gebeurt en van het geniepig veronderstellen over wat er achter bepaalde gedragingen of uitspraken wel zou kunnen schuilgaan. Het typeren van de vader, de gsm-gesprekjes van de moeder met haar zoon, de scènes met de nieuwe vrouw, leiden tot spontane en komische minitaferelen die een pijnlijk contrast vormen met de dramatische realiteit die men als toeschouwer stilaan voelt aankomen. Het vliegen als een vogel wordt voor de jongen een dodend duiken. Een onherroepelijk jammerlijk geval. Voor de anderen, een fait-divers in een naamloos bestaan.

Voor het figurentheater in het algemeen is Oe ist een aanwinst. Voor Ultima Thule een zoveelste bijzondere prestatie op hoog niveau; voor de Provincie West-Vlaanderen een grote pluim en een voorbeeld voor andere instanties. Voor de volwassenen is het niet enkel een herkenbare en vaak ontroerende evocatie maar tegelijk een gelegenheid om aan zelfonderzoek te doen. Voor de jongeren uit het secundair onderwijs een uitstekende gelegenheid om met de mogelijkheden van een veel gelaagde theatervorm in contact te komen die daarenboven in hun eigen spreektaal  over henzelf, hun leeftijdsgenoten en hun ouders handelt, zonder de bedrieglijke commerciële camouflage van bepaalde media.

Info: www.west-vlaanderen.be  www.ultima-thule.be  www.oeist.be