‘Vake Poes, of hoe God verdween’

Nee, het drama is niet dood, het is springlevend. Dat was mijn conclusie na het bijwonen, of beter: het mede-beleven van het monumentale theater ‘Vake Poes, of hoe God verdween’ dat werd opgevoerd in de ruime, barokke theaterzaal van het Toneelhuis. Een samenwerking tussen auteur-regisseur Lisboa Houbrechts / laGeste met het Opera Ballet Vlaanderen, Le Phénix, Scène Nationale de Valenciennes, Maison de la Culture de Seine-Saint-Denis, L’opéra de Lille, en het Holland Festival. Theater met reminiscenties naar grote tragedies uit een ver (oud-Grieks) verleden, doorspekt met muziekfragmenten uit de grootse Johannes-Passion van Johann Sebastian Bach: een van de grootste musici aller tijden, wiens goddelijke muziek al zovele jaren lang de ‘top’ honderd van Radio Klara domineert. De klassieke versie van het filharmonisch orkest van Opera Ballet Vlaanderen, het live zingen van fragmenten uit de Johannes-Passion door de geschoolde stemmen van operazangers (m/v), werden tijdens het spektakel van Vake Poes afgewisseld met bescheiden en volkse accordeon-klanken, om het sacrale geweld af en toe een beetje te temperen. De voorstelling biedt een voortdurende afwisseling van groot en groter, naar klein en kleiner, onder de strakke en toch soepele leiding van een jonge regisseur (bovendien een vrouw, godnogaantoe!), die blijkbaar als vanzelfsprekend de gave bezit om op dit niet-vanzelfsprekende barokke theaterpodium een ingewikkeld verhaal van een gewone familie (die eigenlijk erg ongewoon is) te spelen.

Die gewone familie wordt geleid door een stamvader, die als onschuldige hobby een aantal raskatten verzorgt, en anderzijds met vaste hand als een bovenste beste en tedere Vake Poes zijn nakomelingen op een lieftallige wijze terroriseert en misbruikt. Intussen heeft Lisaboa op een speelse wijze aan het publiek getoond, hoe die Vake Poes in zijn jeugd op school werd gepest, en door een priester werd misbruikt. Misbruik, waaraan de broer van Moeke Poes, die als een gebroken man uit de nazikampen is teruggekeerd, zich ook (godbetert!) bezondigt. Maar ook Vake Poes, laat zijn begerige ogen rusten op een van zijn kleinkinderen. Een tijdlang bleef zijn vrouw (dus: Moeke Poes) schijnbaar steeds wegkijken. Maar ‘trop is te veel’: ze schiet wakker, en toont dat ze ook als een razende furie haar mannetje kan staan. Ze gaat heftig tekeer tegen de God, die door de eeuwen heen steeds een wezen met mannelijke trekken is geweest (als Vader, als Zoon, en als Geest, die overigens voor de nodige zaadcellen heeft gezorgd om de Zoon te verwekken.) Een God, die niets heeft ondernomen om al die seksuele misbruiken in en om deze familie te verhinderen. Maar voor de jonge nakomelingen van Moeke Poes (schitterend gespeeld door een handvol kinderen) is het nu genoeg geweest: ze hebben het gehad met die daadkrachtige Christus (herinner u: Hij heeft ooit nog die bende Tollenaars zonder pardon uit de Tempel in Jeruzalem geranseld). De Christus-God wordt in zijn gedaante van een lappenpop eerst duchtig getreiterd, en nadien opnieuw gekruisigd, en afgevoerd.

Wanneer deze God stilletjes verdwenen is, komt een kleindochter van Vake Poes op het voorplan. Merkwaardig is wel, dat een jonge regisseur als Lisaboa Houbrechts, die naar verluidt zonder geloof en zonder God is opgegroeid, zulk een duidelijke affiniteit heeft met het spirituele en het mystieke, en ook een oplossing vindt. En wel met de kleindochter, een jong een nog puberend meisje, dat in haar persoon als een symbool van het vrouwelijke (of van ‘das ewig-weibliche’ – met dank aan Goethe –  het ultieme verbindende element kan leveren tussen man en vrouw. En meteen ook tussen heden en verleden, tussen oud en jong, tussen oorlog en vrede, tussen het aardse en het bovennatuurlijke, het profane en het religieuze. Tot het kleine intimistische en het grootse monumentale mythische uiteindelijk in elkaar overvloeien. 

‘Vake Poes’ werd gecreëerd in de Koninklijke Opera te Gent, op 1 februari 2023. Het maakte in 2023 ook een tournee in Frankrijk een tournee, met opvoeringen in maart in Le Phénix (Valenciennes) en in de Opéra de Lille (Rijsel), nog in maart in het Maison de la Culture in Seine-Saint-Denis (Bobigny). In juni 2023 werd het in Nederland in de Rabozaal (achter de Stadsschouwburg van Amsterdam). Nog in 2023 regisseerde ze Yerma (Lorca) bij het Dramaten in Stockholm (Zweden), en werd de opera Orfeo ed Euridice (Gluck) in haar bewerking en regie opgevoerd in de Staatsoper van Hannover (Duitsland). Lisaboa Houbrechts maakte ook al tijdens haar ‘leerjaren’ aan diverse opleidingsinstituten theaterproducties met een hoog artistiek gehalte. Vandaag is ze pas vooraan in de dertig, en er zijn waarschijnlijk niet veel theaterpractici die op die leeftijd zulk een imponerend palmares kunnen voorleggen. 

(Voorstelling van ‘Vake Poes’,wegens omstandigheden in het Antwerpse Toneelhuis pas kunnen bijwonen op 16 mei 2024.)P.S.: Er bestaat nog een kans om ‘Vake Poes’ te zien op het komende Theaterfestival (opvoeringen 9 & 10 september 2024 om 20u30, CC De Factorij, Zaventem)