De angst in Lenz. Johan Leysen brengt het binnenste naar buiten
Angst is van alle tijden en wordt aan mens en dier bij de geboorte meegegeven. De angst voor wat ons te wachten staat nu de aardbol met een klimaatverandering te maken heeft, domineert momenteel de gesprekken en reacties. Het decor van videokunstenaar Yann Chapotel voor Lenz, biedt dan ook een aangrijpend schouwspel van beelden van natuurkrachten waar de gek wordende Jacob Lenz mee af te rekenen krijgt.
In een sobere regie van de Franse regisseur Jacques Osinski (°1968) en een productie van L’Aurore boréale, krijgt Johan Leysen (°1950) een unieke kans om de monoloog, waarin een echt gebeurd verhaal is verwerkt, na de creatie in het Frans, nu ook in een Nederlandse vertaling (Bart Schreurs) op een even inslaande manier te vertolken. Het innerlijke verweer van iemand die voortdurend vlucht voor vragen die hem als verwoestende natuurkrachten achtervolgen en waar hij nooit een rustgevend antwoord op krijgt, die alleenspraak, komt in een warme, pure en voorzichtig indringende vertolking van taal en gebaar, naar buiten, als een persoonlijk aanspreken van de toeschouwer.
De angst die zich van Lenz meester maakt zit in een diepgaand besef dat een mens het niet haalt in de strijd tegen een natuur die in feite een rauwe realiteit is. Lenz voelt zich teruggeworpen in de eenzaamheid van een naakt, zinloos bestaan. Büchner ontleedt de ziel van Lenz op een haast filosofische manier.
Jacob, Michael, Reinhold Lenz (1751-1792) leefde bijna een eeuw vroeger dan Georg Büchner (1813-1837) de toneelauteur die in 1835 zijn enige en dan nog onvoltooide novelle aan Lenz wijdde, aan de hand van informatie die hij kreeg van dominee Johann Friedrich Oberlin, bij wie de dolende Jacob Lenz een twintigtal dagen verbleef. De veelzijdigheid van Lenz, zijn radicale vrijheidsliefde en rusteloze zoektocht naar geestelijk houvast resulteerden echter in wispelturig gedrag en tenslotte in waanzin.
Zowel Georg Büchner als Jacob Lenz waren in hun tijd voorlopers, dwarsliggers en dwarsdenkers op sociale, politieke en filosofische gebieden. Als kunstenaars verwierpen ze het classicisme en steunden ze de opkomende, maar door de toenmalige heersers tegengewerkte mensenrechtenorganisatie. Dat ze een actuele waarde hebben blijkt uit het feit dat hedendaagse theatermakers er nog altijd mee bezig zijn. In 2014 heeft bijvoorbeeld Piet Arfeuille in Malpertuis (Tielt) met Lenz, waarin zowel Lenz als de zielzorger Oberlin optreden, de nadruk gelegd op onder andere de vraag naar het waarom van het geestelijk en lichamelijk lijden en tegen het overdreven belang dat wordt gehecht aan uiterlijk vertoon en materieel bezit in het nadeel van de geestelijke ontwikkeling. Lenz roept, via welke benadering dan ook, vragen op om blijvend bij na te denken.
Info: www.ntgent.be
