Oorlog en Terpentijn. Tussen twee vuren
Over oorlog zijn boeken geschreven en worden her en der voorstellingen gemaakt die verschillende facetten belichten van iets dat niemand wil maar dat toch altijd weer ergens ontbrandt. Nabestaanden willen familieleden die aan een front zijn gesneuveld gedenken. Oorlog en Terpentijn (2013) van Stefan Hertmans (°1951) is een dergelijk gedenkboek; gebaseerd op nagelaten cahiers die de schrijver van zijn grootvader erfde en die hij tot een literair hoogstaand verhaal heeft uitgewerkt. Inmiddels is deze uitzonderlijke roman al bekroond met onder meer de Ako Literatuurprijs.
Het komt meer voor dat literair werd theatermakers inspireert. Jan Lauwers (°Antwerpen, 1957) van Needcompany (sinds kort in Molenbeek) en zijn medewerkers gaan er van uit dat theater een complexe discipline is, waarin verschillende elementen samenkomen in één beeld. Lauwers studeerde schilderkunst in Gent maar werd aangetrokken door, pogingen tot theatervernieuwing. In 1979 vormde hij met een klein aantal gelijkgezindten het Epigonenensemble dat in 1981 werd omgevormd tot het collectief Epigonentheater zlv (zonder leiding van) waarmee hij internationaal bekend werd. Zijn opleiding als beeldend kunstenaar bracht Lauwers er toe visueel theater te maken, maar ook muziek en taal en een schijnbare tegenstrijdigheid tussen spelen en niet spelen kenmerken zijn visie. Allengs werd de noodzaak aan en ruimer perspectief aangevoeld en werd het Epigonentheater zlv, ontbonden en in 1986 de Needcompany opgericht met een uitgesproken internationale werking en een spelen in verschillende talen.
Auteur Stefan Hertmans had er geen bezwaar tegen dat Jan Lauwers Oorlog en Terpentijn volledig volgens zijn eigenzinnige visie naar voor bracht. Hertmans schreef zijn boek op een meesterlijke manier in een poëtische verhaalstijl om een hulde te brengen aan zijn grootvader die er ooit van droomde kunstschilder te worden en heldhaftig stand hield ondanks zijn armoedige kinderjaren in Gent, de gruwelijke ervaringen als frontsoldaat in de Eerste Wereldoorlog en zijn verdriet na het te vroege afsterven van zijn geliefde.
Jan Lauwers ziet in die veelheid van gegevens het leven van een mens geprangd tussen twee vuren: aan de ene kant het vuur van het verlangen en het dromen, van het streven naar waarde en schoonheid, elkaar graag zien en gelukkig genieten; langs de andere kant het vuur van de vernietiging, het kwaad, de nijd, de machtshonger, het egoïsme. Deze twee vuren worden gesymboliseerd, enerzijds in de muziek en de live uitvoering ervan, in de aanval op en de vernietiging van het decor, in de lichaamstaal van de dansers in de evocatie van gevecht, verwarring, en geweld (de oorlog), anderzijds in de stille schepping van de kunstenaar (vertolkt door Benoît Gob) aan de voorkant van de scène, waarbij terpentijn als een zinnebeeld kan worden gezien van een balsem op de wonden die elders worden geslagen. Er is ook de interpretatie van de altijd aanwezige zwijgende verpleegster (Grace Ellen Barkey), een schepping van Lauwers zelf: de vrouw als symbool van een dienende liefde doorheen een dynamisch fragmentarisch vertellen door Viviane De Muynck.
Lauwers en zijn spelers slagen er in een rijk gestoffeerd verhaal samen te ballen tot zijn essentiële delen er van uitgaand dat elke vorm van literatuur en theater op het eigen terrein een verrijkende waarde heeft die meteen ook een publiek verrijkt. Laat deze Oorlog en Terpentijn daar een vurig bewijs van zijn.
Info: info@needcompany.org
