Verdwaald (Eva Bal/Kopergietery) en To Belong (Koen De Preter/STAP): samen, soms alleen.

Twee voorstellingen, hoe verschillend ook in bepaalde aspecten, sluiten inhoudelijk dicht bij elkaar aan. Zowel in Verdwaald als in To Belong gaat het over mensen (aankomende jeugd bij de enen, volwassenen bij de anderen) die samen onderweg zijn. Het traject dat ze afleggen mag dan al uiteenlopend zijn, het bij elkaar willen horen is duidelijk essentieel. Verdwaald wordt gespeeld door meisjes en jongens beneden veertien; To Belong door een cast van volwassenen met een beperking.

Verdwaald

De zee en de onafscheidelijke meeuwen zijn een geliefkoosde symboliek voor kunstenaars en zeker voor film- en theatermakers. Ook Eva Bal, de nog altijd actieve grande dame van het Gentse drama-centrum de Kopergietery (oorspronkelijk Speeltheater), blijkt dit thema van een golvende zee en de meeuwenvluchten er boven, te blijven koesteren. In Verdwaald laat ze twaalf zeer jonge spelers zich als zeevogels uitleven in een choreografische ‘Spielerei’.

Verdwaald is het resultaat van een jaarwerking in het theateratelier van de Kopergietery. Verleden jaar werden de  lijnen uitgezet door danser/choreograaf Hendrik Lebon en daarna nam Janni van Goor de dans verder onder handen. De zachte pianomuziek van Yves Meersschaert rond het oude Schotse liedje Sing me a song, de filmprojecties op podiumbreedte van een aanrollende zee (Kenneth Michiels) en de kleurvariaties in de speelkledij (Inge Coleman) maken indruk.

Dat het over ‘verdwaalde’ prille jongeren zou gaan, hoef je niet zo letterlijk te nemen. Het is wel een zoekend groepje dat de vleugels spreidt. Het aanstormend talent rolt over de scène als golven en met slaande armen en slappe handen zijn de zeer jonge dansers meeuwen. Eéntje valt en hoopt met bibberende ‘pootjes’ dat iemand zich over hem ontfermt. Maar niet het dramatische is hier hoofdzaak, wel het beleven van de poëzie, het esthetische, in het gegeven. Er wordt geen rollenspel nagestreefd, meer het uitdrukken van een samenhorigheidsgevoel. Het harmonieuze van een gelukkig samenzijn in een zoektocht naar iets dat zonder één woord te zeggen toch voor iedereen duidelijk is: het beleven van een eigen creativiteit.

In gesprekken tijdens haar lange loopbaan heeft Eva Bal al vele keren haar geloof in het muzische talent bij kinderen, uitgedrukt. Ze wil kinderen en aankomende jeugd laten spelen voor volwassenen, niet ALS volwassenen-in-zakformaat en niet enkel voor kinderen. Hoe meer ze met kinderen tijdens de expressie-sessies omging, hoe meer ze er van overtuigd werd dat kinderen een eigen artisticiteit hebben die zowel voor kinderen als voor volwassenen te genieten valt. ‘Kinderen spelen zeer helder’, aldus Eva Bal, ‘ik krijg er soms tranen van in de ogen’.

Verdwaald is zeker een zoveelste bevestiging van haar visie op de rijke en meteen tere materie die aankomende talenten in zich hebben, maar als volwassene krijg je echter net iets te weinig aan inhoud mee. De korte voorstelling mocht langer en kan meerdere kanten op. Onder meer het thema van eventjes afdwalen of zich alleen voelen, verdampt te vlug in de weliswaar uitbundige aanpak. Verdwaald komt vooral over als een veelbelovende productie in aanleg.

To Belong

Sommige spelers zijn al twintig of meer jaren bezig bij STAP, een professioneel gezelschap uit Turnhout waarin mentaal gehandicapte mensen centraal staan. In 1985 begonnen als een ‘workshop’ met af en toe een toonmoment, is STAP prachtig uitgegroeid tot een erkend beroepsgezelschap dat theater maakt met zowel minder valide als valide spelers. De samenwerking met kunstenaars van buiten de beschermde opvang, wordt ook niet beperkt inzake repertoire. Zowel tekst- als bewegingstheater, muzikaal als verbaal, komt aan bod. Een mooi staaltje van een interdisciplinair artistiek ineenstrengelen, kon men onder meer verleden seizoen (zie theatermaggezien, maart 2015) meemaken met De Bank, een productie van STAP die ook de Kopergietery aandeed.

Wie naar STAP gaat kijken met een vooringenomenheid, ervaart vlug dat emoties en handelingen op een bijzondere, een directe manier, naar boven komen. De spelers camoufleren niet, ze tonen zich zoals ze zijn. Ze tonen geen personage, maar zichzelf. Het pure in een mens komt boven. Het geestelijke en het geestige, maar ook het lichamelijke en het fysiek beperkte. Dan wordt het verschil tussen valide en minder valide wel heel klein.

Dat is het wat choreograaf Koen De Preter nastreeft met To Belong: een groeps-choreografie waarin verschillende patronen van samenzijn en het bij elkaar horen met enthousiasme worden uitgetest via natuurlijke en eerlijke bewegingen. De spelers, vrouwen, mannen, krijgen een enorme vrijheid. Er kan dan ook geselecteerd worden in de gevonden nuances om uiteindelijk tot een steeds in spanning stijgend aantal gezamenlijke presentaties te komen. Dat belet niet dat de groepsdans op bepaalde momenten verwijst naar het zich alleen of persoonlijker voelen van een speler of speelster, die dan naar een instrument grijpt om een eigen klank aan het geheel toe te voegen.

Interessant ware, Verdwaald en To Belong in een tweeluik op één avond te programmeren. Er zijn in beide beknopte producties verschillen en gelijkenissen naar inhoud en vorm. Stof te over voor discussie. Vooral belangrijk is echter dat het publiek er door verlost wordt van de dwangidee dat theater ‘elitair’ zou zijn en enkel voor of met een doelgroep werkt.

Info: www.kopergietery.be en www.theaterstap.be