|
Angst (Boek II): Noodtheater
| 21 Maart 2014 |
Angst - © Freek Verdonckt |
Angst is geschreven en geregisseerd door Stijn Devillé. De realisatie ervan gebeurt in een samenwerking tussen Braakland/Zhebilding (BZB) – het muziektheatergezelschap dat Devillé eind jaren negentig oprichtte – en theatermakershuis De Queeste. Waar De Queeste staat voor hedendaags teksttheater, kiest BZB eerder voor een verbinding van tekst met muziek in hun 'theater voor het oor'. Maar allebei maken ze theater rond actuele thema's. Theater dat het niet over de eigen navel wil hebben, maar ons met het leven en de samenleving confronteert én inspireert. Angst is treffend theater over (en ondanks) een ontheatrale materie. Het stuk beantwoordt niet alleen aan de urgentie om deze wereld in crisis beter te begrijpen, maar met zijn vaardigheid en impact is Angst evenzo relevant voor de eigen navel als voor allen die het aanbelangt.
Het is de tweede voorstelling van een drieluik over de financiële crisis en onze wereld zoals hij er vandaag aan toe is. Voor Angst kwam Hebzucht, in 2012 door Theatermaker (Nederland) uitgeroepen tot de beste muziektheatervoorstelling. Volgend jaar volgt Hoop, het sluitstuk. In Hebzucht heeft Devillé de crisis onderzocht aan zijn financiële wortels in de bankenwereld. Waar en hoe is het begonnen? Wat was oorzaak, wat aanleiding? Angst neemt die draad verder op, en bekijkt de gevolgen voor het leven van alledag, en dus voor de mensen achter en middenin de crisis. Hoe gaan beleidsmakers om met een land dat kopje onder gaat? Niet langer een hypothetische vraag.
Tragiek ontstaat waar de kleine mens het moet opnemen en onvermijdelijk ook afleggen tegen iets dat hem te boven gaat. De tragedie geeft vorm aan het verlies van onschuld, de pijn van het leven. Devillé verbeeldt de tragedie van de vrije markt. Een systeem dat van utopie tot dystopie verwordt. Het fatale dilemma van de mens in dit web : 'ons geld of ons leven'.
In 2008 breekt de bankencrisis los, een globale financiële noodtoestand volgt. Precies daar begint de tijdlijn van Angst waarop vijf jaar bankencrisis bevattelijk en helder wordt uiteengezet. We krijgen een duidelijk beeld van de storm die zich vormt. Tegen het einde van de voorstelling zal het al begonnen zijn te regenen. De tijdlijn begint in 2008, maar eindigt in onze schoot. De quasi-realiteit op scène loopt parallel en heel dicht tegen reële gebeurtenissen aan, maar valt er net niet mee samen. In de kleine afstand die daar ontstaat, kiemt het potentieel. De ruimte om een realiteit te herdenken die ons tegelijkertijd op het vel zit. De toekomst is al begonnen. Bij monde van een meisje wordt Angst in- en uitgeleid. Een concreet beeld van een nabije toekomst. Van (nog-)net-niet-realiteit.
Het stuk loopt als een trein over snedige dialogen tussen de zes hoofdpersonages. Taalpingpong tussen een minister van financiën (Sara Vertongen), haar schoonbroer en financieel adviseur die ook hedge fundmanager is (Michael Pas), een christendemocratisch premier (Tom Van Bauwel), diens zoon, een activist-journalist (Bram Van Der Kelen), de CEO van de christelijke coöperatieve (Tom Ternest) en de eurocommissaris (Simone Milsdochter). En dat het vooruit moet gaan, zo dicteert ook de swing van de muzikanten Bert Hornikx en Geert Waegeman. Ritmes die met het discours van de personages interageren, hen begeleiden, plagen en een occasioneel dansje opleggen.
We zien hoe het eraan toe gaat in kabinetten en hoofdkwartieren. Wat we leren moet verhelderen en ontstellen, en is daartoe ook eerder gearticuleerd. Bij het binnenlopen van de zaal zien we onder een half neergelaten front toneelspelers en muzikanten op een receptie met een Swing-band: vals-ontspannen vertoeven in een ruimte met een laag plafond. Het 'groeidenken' heeft zijn limieten bereikt. Zelfs al probeert men dat zo lang mogelijk te ontkennen, we komen stilaan in een zeer benauwende ruimte terecht. In een denkkramp van korte termijn en electorale periodes, bezit niemand de mentale ruimte om de lange termijnboog te maken die nodig is.
Wie hier een eenduidig antwoord op de schuldvraag zoekt, zal het niet vinden. Dergelijke vereenvoudigde waarheden zijn niet relevant, daar waar de analyse van een hedge fundmanager – een amorele, gehaaide, semi-autistische opportunist – niet langer te onderscheiden is van een links discours over eindigheid van brandstoffen en een nabije pensioenramp. Voor ons staan hoge piefen, maar we kijken naar mensen. Behoeftig, corrumpeerbaar, overmoedig, zelfzuchtig en bang. Bang voor wat ze niet kennen, bevatten of controleren. Voor datgene waar ze – in het midden van de nacht en doodmoe – letterlijk tegenop rijden, maar alsnog proberen te negeren. 'Iets in mijn koplampen […] Het kan een jas geweest zijn, een regenjas…'.
Angst op zich is functioneel. Het is een stressreactie op een (mogelijk) gevaar waardoor men zich in veiligheid kan brengen. Mensen overleven dankzij angst. Maar angst is evenzeer ook angst voor verandering. Wat moeten we doen? Waar kunnen we beginnen? 'Er is geen alternatief', de personages herhalen het voortdurend. En waar kan verlamming beter uitslaan dan in de donkere hoek waar we datgene wegleggen waar we geen taal voor hebben. Dan is confrontatie de enige genezing. Op die manier is Angst een noodzakelijk stuk. We zitten er middenin, maar kunnen er van hieruit naar kijken.
Kijken om te begrijpen, maar er wordt ook teruggekeken. Niet alleen het kind (de alwetende verteller), maar ook het decor staart terug. Achteraan op het podium staat een grote groep figuranten. Een zwijgend, star en starend koor, vertegenwoordigt de welbekende 99% van de bevolking die de gevolgen draagt. Deze tragedie is geen louterend toezien en meelijden met de lotgevallen van een of andere tragische held. We kijken onszelf in de ogen. De catharsis blijft voorlopig uit. Een massa die niets te zeggen heeft, al zou ze misschien wel kunnen, kan geen kwaad zolang ze zwijgt. Maar 'als je goed luistert, hoor je ze al hijgen…'.
Daar draagt Angst een aanzet tot Hoop in zich. In de klassieke tragedie gaat bewustwording aan de loutering vooraf. Angst eindigt met een cliffhanger; de storm is al ingezet. We worden naar huis gestuurd met een opgefrist en aangevuld inzicht en een oproep om moed te houden. Er is geen uitweg zonder angst en pijn. Die nog te realiseren catharsis neem je mee. Als opdracht, als noodzaak. Wil ik bloot zijn en beginnen?
Info: www.braakland.be www.dequeeste.be
|
| Dit artikel werd reeds 245 keer gelezen. | auteur(s):Tineke De Meyer |
|