|
Katelijne Damen speelt Orlando: het ontbolsteren van een begeertecomplex.
| 23 Januari 2013 |
Orlando - © Frieke Janssens |
In Orlando, een kort verhaal van Virginia Woolf (1882-1941) verandert een zekere Orlando op zijn dertigste in een vrouw. Het gebeurt in één nacht, in één ogenblik zelfs. Dit literaire hoogstandje in 1929 gepubliceerd, is voor een groot deel gebaseerd op het turbulente leven van de schrijfster. Ze wilde breken met het besloten en traditioneel bestaan waarin ze als bemiddelde dame leefde. Die drang naar een meervoudige emancipatie beproefde ze in het eigen milieu en in Orlando kon ze er vrijpostig over schrijven. Een directe aanleiding tot deze publicatie is wellicht te zoeken in de relatie die ze had met Vita Sackville-West (1892-1962), een schrijvend lid van de invloedrijke Bloomsburygroep rond Virginia en haar echtgenoot, de uitgever Leonard Woolf, in het begin van de twintigste eeuw ontstaan in de Londense wijk Bloomsbury. In deze groep van kunstenaars en kunstkenners, mannen en vrouwen, laaiden niet enkel de discussies maar vaak ook de passies hoog op.
Door de gefingeerde biografie over Orlando reeds in 1500 te laten beginnen en ze pas in 1928, het jaar dat het verhaal geschreven werd, te laten eindigen, kon Virginia Woolf meteen ook verwijzen naar opeenvolgende stadia in een al dan niet positief evoluerende vrouwenemancipatie. De schrijfster neemt de houding aan van biograaf en historicus maar in haar dagboek geeft ze toe dat ze als schrijfster de realiteit met haar verbeelding ongestraft naar haar hand kan zetten.
Ook actrice Katelijne Damen vertrekt vanuit de visie dat zij een verhaal komt vertellen. Ze doet het wandelend over een scène die geplaveid is met grote videobeelden (Frederik Jassogne) die het verhaal volgend, op de achterwand worden geprojecteerd. Soms vormen die beelden een veelkleurig mozaïek dat naar vroeger verwijst, soms staan ze haaks tegenover elkaar of brengen ze de natuur waar de schrijfster naar hunkerde en waar ze ook een voorafbeelding van de ups and downs van de menselijke natuur in zag, dichter bij. Op die manier zijn de videobeelden meer dan illustratie. Ze zijn evengoed een interpretatie van het verhaal zoals ook de vertolking van Damen dat is.
Met Orlando speelt ze voor het eerst een monoloog. Samen met regisseur Guy Cassiers en dramaturg Erwin Jans, maakte ze uit de Nederlandse vertaling (Gerardine Franken) een theaterversie. De verheven maar ook heldere taal van Virginia Woolf boet in de Nederlandse versie niets in aan kwaliteit. Ze wordt bovendien door Katelijne Damen met nuances gedebiteerd en af en toe lichtjes gerelativeerd met een vleugje droge humor of een klein gebaar.
Damen geeft een stem aan de mannelijke en vrouwelijke dualiteit die in een niet altijd concreet te onderscheiden verhouding in elke mens aanwezig is. Het thema verwijst ook naar een utopisch verlangen naar een eenheid in lichamelijke en geestelijke begeerte. Via de gefingeerde geslachtswisseling bij Orlando kon Virginia Woolf haar uiteindelijke voorkeur voor het vrouwelijke bevestigen.
Een dergelijke opdracht eist van een actrice een sterke analyse van de eigen emoties en deze van het personage. Damen heeft al in vroegere producties bij onder meer Ceremonia en Blauwe Maandag Compagnie (Gent), Het Zuidelijk Toneel (Eindhoven) en het Ro Theater (Rotterdam) blijkt gegeven uitstekend overweg te kunnen met emoties: ‘Emoties opwekken heeft veel te maken met het luisteren naar jezelf. Naar wat je zelf voelt. En dat dan niet forceren om het per se te willen doen. Want dan ziet men de acteur bezig en niet het personage. Het is vooral boeiend je emotiepalet open te trekken en voor een bepaald gevoel een andere vorm te vinden om toch het zelfde resultaat te bereiken’(in Knack, 1994, R.A.). Dat ze die ‘andere vorm’ gevonden heeft in Orlando is mede te danken aan het vertrouwen dat ze in de manier van regisseren vond bij Guy Cassiers, die zich evenzeer tot het ontbolsteren van het Orlandocomplex gedwongen voelde.
Orlando betekende voor Virginia Woolf wellicht een daad van bevrijding. Voor het theater is het een meeslepend verhaal, waarbij noties van tijd en ruimte nu van minder belang zijn. Katelijne Damen dwingt tot luisteren en meevoelen, en tussen actrice en publiek ontstaat het heerlijke gevoel van een wederzijdse waardering.
Info: www.toneelhuis.be - De tekst van Orlando is uitgegeven bij Bebuquin/Toneelhuis, Antwerpen.
|
| Dit artikel werd reeds 571 keer gelezen. | auteur(s):Roger Arteel |
|