|
Verzameld - een boek met negen stukken van Rudi Meulemans en De Parade.
| 20 Juni 2012 |
Swing - © De Parade |
Een handvol uitgeverijen brachten zeer recent evenzoveel toneelstukken van Vlaamse schrijvers op de markt. Is de toneelschrijfkunst in Vlaanderen aan het opflakkeren? Neen, maar dit happy event brengt allicht wel de problematische verhouding tussen toneelschrijven en toneelspelen weer even ter sprake, al roept ook het publiceren van een toneeltekst in boekvorm, wel eens vragen op.
Bij Vrijdag (Antwerpen) werd onlangs Verzameld uitgegeven, een zeer verzorgde turf van 368 bladzijden waarin Rudi Meulemans (1963) negen van zijn theaterteksten bundelt. Meulemans schrijft zijn stukken niet in de eerste plaats vanuit een behoefte aan schrijven maar vanuit zijn functie van regisseur die bovendien een eigen gezelschap leidt: ‘als regisseur ging ik op zoek naar tekstmateriaal en ik ben dat uiteindelijk zelf gaan schrijven’ (in een gesprek met Johan Reyniers, in etcetera, tijdschrift voor podiumkunsten, maart 2012).
De geselecteerde negen teksten behoren tot die stukken die vooral tekenend zijn voor wat Meulemans met zijn theater en zijn gezelschap De Parade al sedert de oprichting in 1987 bedoelt: teksttheater maken zonder toegevingen te doen aan een emo- en imitatietrend, interesse tonen voor het specifiek persoonlijke in biografieën en het belang van details in extreme situaties benadrukken, de maatschappelijke relevantie van feiten en gebeurtenissen doorlichten. Een dergelijk uitgangspunt vergt een andere omgang met dialoog en acteerstijl. Het epische in het verhaal wordt sterker. Soberheid in alles en gepuurde situaties moeten leiden tot een beter begrip en meer inzicht in het zijn en handelen van éen of meer mensen.
Bijzonder aan het werk van Meulemans is, dat zijn teksten niet enkel goed in de mond van de spelers liggen, maar dat ze ook zeer leesbaar zijn. Hij laat zijn verhalen door meerdere personages vertellen in monologen, al naar gelang doorbroken door korte of langere dialogen. In feite dialogeren de vertellers met elkaar via het aanbrengen van steeds meer feiten en beschouwingen. Het documentaire en informatieve neemt een aanzienlijke plaats in. Maar die aanpak is niet vrijblijvend. Voortdurend worden feiten en beschouwingen door de spelers/vertellers doorspekt met mededelingen over hun persoonlijke opvatting, ervaring, en gevoelens. Zo maak je als toeschouwer en eventueel als lezer, telkens een reis doorheen een historische gebeurtenis en tegelijk krijg je er een aantal kritische en doordachte reflexen bij.
Meulemans heeft een zwak voor geschiedenis in de ruimste betekenis van het woord: de geschiedenis van een individu zowel als het wedervaren van een groep of een hele bevolking, de geschiedenis van feiten en van de interpretatie ervan achteraf. Hij volgt kunstenaars in hun artistieke en maatschappelijke betekenis terwijl hij zich soms met hen identificeert en daarmee zijn eigen rol in de kunst bevraagt. Het komt er altijd op neer hoe je als individu, als speler, als kritische beschouwer en kijker, zin kan geven aan je leven en handelen; hoe je als Einzelgänger, zoals Marianne Van Kerkhoven schrijft in een verhelderend nawoord, je ‘leven als kunst’ (titel van Jef Aerts in De Tijd, 26.03.2003) kunt beleven. De drang naar een eigen eerlijk bestaan en een persoonlijke visie op wat dan ook, botst, zoals de wereldgeschiedenis al meerdere keren heeft aangetoond, met het maatschappelijk bestel en het overheersende gevoel van unanimiteit. Voor Meulemans is diegene die aan de kant gaat staan vooral een zoeker naar een bevrijdende plaats, naar andere waarden en vooral naar waarheid in echtheid. Hij staat er trouwens op, die plaatsen waar zijn stukken zich afspelen, vooraf te gaan exploreren.
In Verzameld groepeert Meulemans stukken die hij na 2001 schreef, het jaar waarin hij zich totaal vrij kon focussen op een strikt persoonlijke kijk op mensen en historische feiten én op de richting die hij aan zijn werk met De Parade wilde geven. De Nederlandse theaterrecensent Loek Zonneveld had er al op gewezen dat Meulemans voorstellingen maakte die een relatie weergaven tussen drama, journalistiek en performance. In die omschrijving vindt Meulemans zich terug en daarin wil hij met De Parade nog verder gaan. Hij ziet theater maken als een gebeurtenis, alsof je als toeschouwer een acteur (actrice) ontmoet en ook omgekeerd. Hij wil met de gelaagdheid van het leven ook de gelaagdheid van de speler laten zien. De speler die als mens iets wil mededelen, maar die ook als speler in een rol stapt en een persoonlijkheid oproept die op haar beurt naar iemand of iets verwijst.
Vanuit die visie schreef Meulemans onder meer Caravaggio, het stuk waarmee Verzameld opent. Het kan als inleiding dienen tot de methode, als je het zo mag noemen, volgens dewelke Meulemans zijn stukken opbouwt en die hij schrijft met een bepaald beeld van zijn gezelschap voor ogen. Caravaggio schreef hij voor één speler, Tom De Hoog, sinds 2001 vaste acteur bij De Parade. De Hoog vertelt hoe hij als zeventienjarige voor het eerst in Rome kwam, dank zij de traditionele schoolreis die het college organiseerde voor de laatstejaars. Hij vond Rome prachtig, zoals hij iedere grote stad prachtig vindt omdat hij, geboren en getogen in een dorp, er zich op alle gebied bevrijd voelt. In Rome ‘ontdekte’ De Hoog de Renaissanceschilder Caravaggio, de meester van licht en donker, van extremen en in bepaalde opzichten een omstreden dwarsligger. De acteur De Hoog wordt weer de student kunstgeschiedenis die opgaat in het turbulente en vaak gewelddadige leven van de schilder tot hij zich met Caravaggio identificeert en er ook Gordiano Bruno bij betrekt, een pater dominicaan die als zogezegde ketter op de brandstapel eindigde en door wiens filosofie onder meer de toneelschrijver Christopher Marlowe sterk beïnvloed was. Via associaties verbindt Meulemans aldus een aantal historische elementen en krijgt ook de acteur de gelegenheid verschillende personages te tonen.
Het tonen, het afstandelijk benaderen en spelen van een tekst betekent voor Meulemans niet afstand scheppen tussen speler en tekst of doen alsof je iemand anders bent. Hij tracht tijdens het repetitieproces te weten te komen ‘hoe een acteur zich in een tekst kan terugvinden, zonder daarom een personage te spelen’ (interview door Jef Aerts in De Tijd, 26.03.2003).
Het moge duidelijk zijn dat de stukken die Meulemans schrijft onlosmakelijk verbonden zijn met zijn regies voor De Parade. Zijn werk kan hij enkel met De Parade optimaal realiseren. De Parade is een uniek gezelschap, behorend tot die kleine groep die een specifieke plaats veroverde in het theaterlandschap en zijn eigenheid voortdurend bijstuurt. De neerslag daarvan is voor een goed deel terug te vinden in Verzameld, een boek dat dan ook meer is dan een geheugensteun. Het is vooral een document over een vorm van theater maken, over een benadering van teksttheater die maar weinig gezelschappen aandurven.
De Parade viert dit jaar haar 25-jarig bestaan met De Verkaveling, een stuk dat Meulemans dertien jaar geleden schreef en nu pas ensceneert. Het wordt als laatste afgedrukt in Verzameld en bijzonder is wel, dat het helemaal een dialogenstuk is, een fictieve weergave van gesprekken tussen drie personages. Hoofdpersonage is de Britse schrijfster Virginia Woolf (1882-1941). Samen met haar man, de schrijver Leonard Woolf (1880-1969) en de dichteres Vita Sackville-West (1892-1962) verblijft ze op een buitenverblijf om te herstellen van influenza. Voor Meulemans een gelegenheid om een persoonlijke kijk te geven op drie buitenstaanders in de samenleving en vooral op een vrouw die hij, alhoewel ze zelfmoord pleegde, niet als een slachtoffer wil zien, maar als een vitale en positief ingestelde vrouw.
Met Verzameld krijg je een gids in handen waarmee je afdaalt in diepten waar je als lezer zelden komt, maar vooral is dit boek een hommage aan vijfentwintig jaar koppige theaterwerkzaamheid, een waardevolle herinnering voor makers en publiek die het meemaakten, en een stimulans om vol te houden.
Info: www.deparade.be, info@uitgeverijvrijdag.be, info@elkedagboeken.be
|
| Dit artikel werd reeds 91 keer gelezen. | auteur(s):Roger Arteel |
|