Aangrijpende roman van Coetzee even aangrijpend op het podium
Toneelgroep Amsterdam, in een regie van Luk Perceval, In Ongenade
| 18 Januari 2012 |
© Jan Versweyveld |
Op de scène staan tientallen (volgens de brochure een 50) poppen: zwarte kinderen, vrouwen, mannen, jong en oud, met daartussen honden. Zij zijn in het begin de stille getuigen in het proces tegen de blanke man, en hoe meer het stuk evolueert hoe meer zij van stille naar nadrukkelijke getuigen evolueren, zelfs suggestief naar actieve deelnemers. Het is een toneelbeeld dat je niet meer loslaat.
Na het terechte succes van het boek van J.M. Coetzee kwam er de film met John Malkovich en nu is er de toneelversie van toneelgroep Amsterdam die even overtuigend is. Vorig seizoen waagde 't Arsenaal het om deze roman op de scène te brengen. Het werd een voorbeeld van hoe het niet moet. Alles bleef beperkt tot het volgen van het verhaallijntje, met film- en videoprojecties van de locaties, alles bleef anekdotisch. De diepere gelaagdheid in de personages, de thema's op microvlak die samenvallen met de politieke moeilijkheden en dilemma's van een Zuid-Afrika dat zich losmaakt van het apartheidsregime, dat alles werd in de versie van 't Arsenaal nog niet eens gesuggereerd.
Gelukkig maakt toneelgroep Amsterdam er iets anders van! Dat ligt aan de tekstbewerking door Josse De Pauw, een scherpe heldere tekst voor het theater, aan de dramaturgie van Peter van Kraaij met rake keuzes, aan de strakke regie van Luk Perceval, aan de reeds vermelde indringende scenografie (van Katrin Brack), en natuurlijk ook aan het straffe spel van de acteurs en de actrices.
Dat begint al met de openingsscène. De vijftig poppen staan er al, de blanke man komt met een stoel naar voor, gaat zitten, stelt zich voor als David Lurie (Gijs Scholten van Aschat)en bekent schuld. Een vrouw vanuit de zaal formuleert zijn aanklacht, een andere vrouw reageert ook vanuit de zaal, en nog iemand. Het proces over de vraag of hij als professor misbruik van zijn macht heeft gemaakt of niet, wordt zo openbaar gemaakt. Als een variatie op de openbare zittingen van de waarheidscommissie. We zitten midden in de intrige en het verhaal. Pas nadien krijgen we stukje voor stukje, vanuit het vertelperspectief van David, het verhaal over zijn colleges, zijn bezoeken aan een escortemeisje, haar afwezigheid, zijn geflikflooi met een studente, het gefoefel met een examen, de reacties van haar medestudenten. Uit de massa van de poppen verschijnt dan ineens een personage en later nog een aantal. Soms staan ze al een tijd stokstijf klaar, een andere keer sprinten ze tussen de poppen naar voor.
Er gebeurt weinig, het is het relaas van David, zijn commentaar op de opgewekte gevoelens en achterliggende gedachten bij feiten en gebeurtenissen. In de dialogen met de andere personages wordt dat alles in vraag gesteld. Heel indringend en echt. Steeds vanuit het gezichtspunt van David, het is zijn verhaal en doordat het tussen al die poppen verteld wordt, geeft dat een beklemmende sfeer. Als David vertelt dat hij naar zijn dochter Lucy (Janny Goslinga) trekt, die op het platteland een boerderij runt, verschijnt ook zij bijna onopgemerkt tussen de poppen. En dan gebeurt het. Op een dag worden hij en Lucy brutaal overvallen door een paar zwarten. Dat alles wordt suggestief op de scène in beeld gebracht. Regisseur Luk Perceval bereikt met een minimum aan beelden op het podium een groot effect bij de toeschouwer die zijn eigen film in zijn hoofd maakt. De subtiele suggestieve beelden maken de vertelde feiten als het ware zichtbaar, en tegelijkertijd kunnen de diepere lagen in dit verhaal naar voren komen. Is de beslissing van dochter Lucy om te blijven en met haar verkrachter te huwen, een principieel dogmatisch besluit? Zij wil omgaan met de veranderingen in Zuid-Afrika, wil daarvoor zelfs lijden, om zo'n een nieuwe toekomst voor het land mogelijk te maken. David daarentegen leeft nog in het oude wereldbeeld, waarin de normen en de waarden van de blanken tellen, en vindt de keuze van de dochter naïef en dom. Hij voelt zich bij al de maatschappelijke veranderingen die zich in Zuid-Afrika voltrekken, steeds meer overbodig worden. En de poppen zijn als een Grieks koor stille getuigen van deze persoonlijke tragedie, die tegelijkertijd het sociale dilemma van het huidige Zuid-Afrika is.
Deze productie heeft dezelfde impact op de toeschouwer als het boek op de lezer. Je wordt meegezogen in de dilemma's en de moeilijkheden rond persoonlijke en maatschappelijke rechtvaardigheid. Het persoonlijke is politiek. En andersom. In ongenade val je gemakkelijk, maar hoe er uit geraken? Na Kinderen van de zon van vorig seizoen, dat Toneelgroep Amsterdam met het NTGent in een regie van Ivo Van Hove maakte, is dit ook weer een voltreffer van tg Amsterdam, nu in een regie van Luk Perceval, die volgend seizoen ook een productie bij NTGent zal creëren.
Info: www.tga.nl
|
| Dit artikel werd reeds 174 keer gelezen. | auteur(s):Tuur Devens |
|