Franz Biberkopf en co op de bühne
SKaGeN, Berlin Alexanderplatz
| 21 December 2011 |
(c) Stef Stessel |
De geïsoleerde mens, de mens gevangen in zijn eigen lot, die mens wil SkaGeN aan zijn publiek tonen. Een mens in existentiële eenzaamheid. En die bestaansleegte kan gevoed worden door de maatschappij, door persoonlijkheid, door beide factoren of door een samenloop van omstandigheden. Zoals het gebeurt met Franz Biberkopf uit Berlin Alexanderplatz. En deze mens poot SKaGeN met volle kracht op de bühne.
Wie beelden uit de tv-serie van Fassbinder in 3D op de scène verwacht, komt met deze theaterversie naar het boek van Alfred Döblin bedrogen uit. De veertien afleveringen (1980) van Rainer Werner Fassbinder zijn allemaal gedigitaliseerd in een DVD-reeks van 910 minuten. In de reeks gaat het er allemaal erg traag, rauw en duister aan toe. Alles is overgoten met sepia-bruin. Franz Biberkopf komt uit de gevangenis na vier jaar cel omdat hij zijn vriendin ongewild doodgeslagen heeft. Hij probeert in het Berlijn van de jaren 20 goed te zijn. Maar wie aan de rand van de samenleving verkeert, zal, al was het maar om te overleven, snel in de criminaliteit terecht komen, lijkt Döblin te verkondigen. In de filmische versie van Fassbinder komt dat heel sterk tot uiting, en krijgen we een heel helder beeld van het duistere interbellum waarin het fascisme tot bloei komt. De economische crisis als kiem voor een totalitair, oorlogszuchtig en gewelddadig regime. Fassbinder biedt de kijker krachtige filmbeelden, sterk karakterologisch uitgewerkte personages, de lagen en plekken van een stad in crisis, de tegenstellingen tussen arm en rijk, het voortdurend geploeter van het schorem aan de onderkant van de samenleving. Een monumentale filmreeks.
Bij SKaGeN duurt het verhaal over Franz Biberkopf heel wat korter: een dikke twee uur. Bij SKaGeN zit er ook heel wat onderhuidse humor in, die de ellende waarin de personages verkeren en de uitzichtloosheid verscherpt. SKaGeN laat Berlin Alexanderplatz ook niet in het Berlijn van de jaren 20 afspelen, maar een honderd jaar later, in eender welke Europese grootstad. Via lichtreclameborden weten we dat het nieuwjaar van 2019 gevierd zal worden, en dat de Chinezen aan de macht zijn. Er zijn verschillende banken gecrasht en het Chinees kapitalisme heeft haar kansen gegrepen om haar macht in het Westen met zijn recessies te grijpen. Die plaatsing in de toekomst maakt Berlin Alexanderplatz actueler dan ooit. Zo moet toen het effect van het boek zijn geweest toen het in 1929 uitkwam. In 1933 kwam het op de boekenverbrandingsstapel terecht en Döblin kon nog op tijd aan het nazisme ontsnappen. Het boek was toen voor die tijd heel modern en experimenteel. Met krantenkoppen, met liedtekstjes, met korte berichten, met slogans, e.d. Dat collagegehalte heeft SKaGeN in zijn toneelversie behouden. De enscenering is episch toneel à la Brecht, een tijdgenoot van Döblin. In de lichtreclames, in de korte en losse scènes, in het rondtoeren met een elektrische invalidenscooter, in het ombouwen van decor, enzovoorts. SkaGeN zit in zijn theaterversie dichter op het boek en verder van de tv/dvd-serie.
In die humor en de collage-enscenering dolen Biberkopf en al de andere personages zoals Reinhold en Mieze rond, krampachtig op zoek naar een bevrijding. Dat lukt niet, ze blijven gevangen in hun lot. Dat opgesloten zitten in zichzelf, wordt door het decor versterkt. Steeds vallen de ijzeren hekwerken automatisch in het slot. Gedrapeerde gordijnen verhullen en verduisteren louche zaakjes.
Wat de voorstelling nog sterker maakt is de taal die de personages bezigen. In het boek spreken de personages een Berlijns dialect. Gelukkig kiest SkaGeN niet voor Verkavelingsvlaams of een tussentaaltje of een of ander – al dan niet gekunsteld - Antwerps of Vlaams dialect om de lokale authenticiteit te kleuren, maar heeft het collectief gewoon een nieuwe taal gemaakt. Het is een mengeling van Engels, Duits, Nederlands en dialecten, het is een heel eigen taaltje, waar je even aan moet wennen, maar dat je (toch bijna) perfect kunt volgen. Sappig en vettig tegelijkertijd, zoals ook de expressieve tronies van de personages en het expressionistisch spel. Deze Berlin Alexanderplatz overtuigt qua inhoud en vorm.
Info: www.skagen.be
|
| Dit artikel werd reeds 173 keer gelezen. | auteur(s):Tuur Devens |
|