Een actuele Gorki
Toneelgroep Amsterdam en NTGent, Kinderen van de zon | 12 Januari 2011 |
(c) Jan Versweyveld | Kinderen van de zon: het klinkt als de naam van een sekte. Maar de personages uit dit toneelstuk zijn dat niet. Als kinderen van de zon geloven ze wel dat het vast goed komt met de mens. Het is een naïef geloof in voorspoed. Maar in tegenstelling tot sekteleden die vinden dat je er alles voor moet doen, geloven de personages in een voorspoed die vanzelf komt als een evolutionair mechanisme. Je moet er natuurlijk iets voor doen, maar ze weten niet goed wat en hoe. En dan krijgen ze het deksel op de neus. Dat gebeurt indrukwekkend in het stuk dat Toneelgroep Amsterdam en NTGent nu brengen in een regie van Ivo Van Hove.
TA en NTGent hebben in 2006 afgesproken regelmatig samen een repertoirestuk in de grote zalen te brengen (Opening Night ging toen in première. Daarna volgden Oresteia, Maeterlinck, en La Grande Bouffe). Echt klassiek repertoire is Kinderen van de zon van Maxim Gorki niet. Zijn Zomergasten en Nachtasiel zijn dat wel, en kennen ook nu nog veel succes. Kinderen van de zon wordt niet als zijn beste stuk beschouwd, en het is de afgelopen eeuw zelden opgevoerd – voor Ivo van Hove een reden te meer om zijn tanden erin te zetten. Want het stuk is natuurlijk wél repertoire doordat het van een gerenommeerd schrijver is, het lang duurt (met pauze!) en het een grote cast telt.
Maxim Gorki (pseudoniem voor Alexel Maximovich Pahkov: Maxim 'de bittere') schreef het stuk na een bloedig onderdrukte betoging in 1905. Arbeiders waren met hun vrouwen en kinderen naar het winterpaleis in Sint-Petersburg getrokken om daar de tsaar aan te manen werk voor hen te vinden. Hij stuurt, zonder te weten wat er aan de hand is, zijn troepen op hen af en die richten een bloedbad aan. Gorki veroordeelt deze actie van de tsaar en zijn kozakken, en hij belandt in de gevangenis. Daar schrijft hij dan zijn Kinderen van de zon. Hij is kwaad op de intellectuele elite die zich veel te afzijdig houdt van de turbulenties die zich in de maatschappij voordoen. In die zin is het stuk na 100 jaar (weer) zeer actueel.
We maken kennis met een groepje mensen dat wil geloven in een utopie. Bijna in de zin van 'verander de wereld, begin met jezelf'. Eerst het individu, dan dé mens, en dan het hele mensdom. Hoe ze dat moeten aanpakken, weten ze niet. Maar ach, ooit zal de mens beter worden. De wetenschapper Pavel denkt dat heil te vinden is in wetenschappelijke ontdekkingen en experimenteert er chemisch op los. Hij – zo vinden de anderen – verwaarloost daardoor zijn vrouw Jelena. Zij helpt wel intuïtief mensen, maar weet dat niet te kaderen in ethische standpunten over gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid. Kunstschilder Dimitri Wagin voelt veel voor haar. Hij is iemand die als een bezetene het recht opeist alleen te maken wat hij zelf wil. Lisa, de inwonende zus van Pavel, torst al het leed van de wereld op haar schouders, en weet met het lijden geen weg. Veearts Tjepoernoi hoopt met haar te kunnen huwen. En daartussen door waggelt en loopt de nuchtere huishoudster, die de familie en hun vrienden wijst op wat er zich in de buitenwereld afspeelt.
Een grote witte wand, met veel deuren,een aanrecht en keukentafel vormen het decor (weer groots van de hand van Jan Versweyveld). Het stuk begint als een deurenkomedie. Pavel loopt met een dampende pot door de ene deur af, achter een andere deur hoor je een knal, en via weer een derde ingang verschijnt een andere persoon. Ze keuvelen met elkaar, onderhuidse interpersoonlijke strubbelingen drijven boven. Het zijn leden uit het bourgeoismilieu die alleen met zichzelf bezig zijn, en vast zitten in hun eigen (kleine) intriges. Het krijgt daardoor ook iets van Tsjechov. Geen vervallen adel, maar opkomende burgers die zich eigenlijk existentieel vervelen, en zich totaal niet bewust zijn van wat er zich in de wereldse realiteit afspeelt. De existentiële onderlaag, zo typisch Tsjechov, komt heel sterk naar buiten door de figuur van Lisa, en wordt ook nog gevisualiseerd door de projectie van haar innerlijke lijden op de wanden.
In het tweede deel dringt de buitenwereld steeds meer naar binnen. De opstanden en de cholera versnellen ook als een katalysator de intriges van de binnenwereld. 'Het persoonlijke is politiek' lijkt de basso continuo te zijn. En als het uit de hand loopt, wordt de pot Nutella bovengehaald, en eten ze hun problemen weg. Een grote pot choco, vanuit het perspectief van een kind. Een stortvloed van beelden (videomontage van Tal Yarden) op de witte muren, verhevigt de emotionele turbulentie. Op de klanken van de Internationale zien we tirannen en terroristen de mensheid vertrappelen. Hallucinante beelden van revoluties die hun eigen kinderen opeten. Vrolijk word je er niet van. Kan dan echt niets de wereld redden? Wat nu? Lisa staat recht, gaat op de rand van het podium zitten, spreekt het publiek rechtstreeks aan: 'Ik heb zo met jullie te doen.' Een naïeve preek over de kracht en de noodzaak van liefde. 'Het zal wel', denk je dan. Of toch? Ivo van Hove biedt geen oplossingen en antwoorden, wil wel het publiek tot denken aanzetten over het aangebroken post-Nutella-tijdperk. Niet alleen zijn regie en enscenering zijn indrukwekkend, meer dan geslaagd is het acteerwerk van de uitgelezen cast: Jacob Derwig, Halina Reijn, Hilde Van Mieghem, Wim Opbrouck, Gijs Scholten van Aschat, Elsie de Brauw, Chico Kenzari, Thomas Ryckewaert, Frieda Pittoors en Lien Wildemeersch. Grotesk én subtiel geven zij hun weifelende personages gestalte.
Info: www.tga.nl of www.ntgent.be
|
| Dit artikel werd reeds 367 keer gelezen. | auteur(s):Tuur Devens |
|