Theater met gebaren Figurentheater De Maan tolkt Odysseus voor dove en slechthorende kinderen
11 Juni 2010
(c) De Maan
Het is ondertussen een jaarlijkse gewoonte geworden bij De Maan. Het Mechelse Figurentheater stond op 9 juni met twee tolken gebarentaal op de scène. Carolien Klessens en Carolien Vanbastelaer zijn laatstejaarsstudenten van de opleiding 'tolk Vlaamse gebarentaal' in CVO Crescendo. Ze liepen mee in de schaduw van acteurs Katrien De Ruysscher en Jef Ravelingien en vertaalden het verhaal van Odysseus simultaan. Op die manier wil De Maan de reguliere theaterwereld toegankelijker maken voor kinderen met een gehoorsbeperking. Wij gingen een kijkje nemen en onze nieuwsgierigheid raakte geprikkeld. Worden er vaak bruggen gelegd tussen de 'horende' en de 'niet-horende' cultuur? En kan het op meer dan één manier?
De oorlogsheld Odysseus is al tien jaar van huis. Hij heeft zijn zoon niet meer gezien sinds die een baby was. Op de terugweg kwam hij telkens een nieuw avontuur tegen dat zijn thuiskomst uitstelde. Maar morgen zou hij er eindelijk moeten raken. Terwijl hij uitkijkt naar het weerzien met zijn gezin, vertelt hij over zijn avonturen. Toch is deze Odysseus 'geen avonturenverhaaltje geworden, geen aaneenrijging van heldhaftige momenten waarin Odysseus als een heroïsche superman grootse en woeste gevaren overwint', schreef collega Tuur Devens na de première van de oorspronkelijke versie, 'integendeel: deze Odysseus is een kwetsbare, gevoelige man, die verteerd wordt door heimwee naar huis, waar zijn vrouw en zijn kind op hem wachten. Het is een angstige held die bang is dat hij zijn thuis niet zal bereiken.'
Elk op zoek naar zijn eigen plekje
Voor de getolkte versie kwamen de leerlingen van diverse dovenscholen naar de zaal van De Maan in Mechelen afgezakt. Theatermaggezien trok naar de laatste repetitie voor de voorstelling en wilde graag weten waarom het gezelschap elk jaar zo'n vertaling op de planken brengt. Actrice Katrien De Ruysscher en de twee Carolienen leggen uit:
De productie Odysseus had er al een lange speelreeks opzitten. Voor de acteurs was het dus best even wennen om hun plaats op het podium na al die tijd ineens te moeten delen met de twee tolken. Het bleek voor iedereen een zoektocht om de juiste plaats in het stuk te vinden:
Uiteindelijk vonden zowel de acteurs als de tolken hun draai in de voorstelling en werd de samenwerking voor beide partijen een prettige ervaring:
Een goede eerste stap
Je hoort inderdaad geregeld van initiatieven die theater-, cabaret- en muziekvoorstellingen toegankelijk willen maken voor een doof publiek. Bij een voorstelling zoals die van De maan hebben de makers nadrukkelijk gekozen voor één van hun meest visuele voorstellingen. Een vertaling van een popliedje klinkt ons als leken in de kwestie toch al wat problematischer in de oren. Hoe noodzakelijk zijn deze initiatieven nu eigenlijk? Zit de dovenwereld effectief op zulke vertalingen te wachten? Is schaduwtolken de enige en de beste oplossing? We legden onze vragen voor aan Ilse Wouters, coördinator van de belangenbehartiging van vzw Fevlado, de Federatie van Vlaamse DovenOrganisaties. 'Uiteraard apprecieert Fevlado dat er een aanbod is van horende voorstellingen die getolkt worden voor doven', zegt ze. 'Het voordeel daarvan is dat het voor een verhoogde toegang tot de horende wereld om ons heen zorgt.' Maar om goed in het oog te houden dat de juiste voorstellingen getolkt worden, vindt ze meer inspraak van en overleg met de dovengemeenschap zeker geen overbodige luxe. 'Het gebeurt vandaag veel te weinig, waardoor dove toeschouwers onmogelijk vooraf kunnen inschatten of ze iets aan een voorstelling zullen hebben.'
Fevlado vindt dat veel mogelijkheden vandaag nog te weinig kansen krijgen. 'Wanneer je werkt met tolken, maak je een horende voorstelling toegankelijker voor doven en slechthorenden. De omgekeerde beweging kan echter ook. Horende mensen zouden ook al eens de kans mogen krijgen om kennis te maken met de dovencultuur. Dan krijg je pas echt een inclusieve samenleving, zoals de overheid het toch graag zou zien. Wij pleiten er dus voor om het niet te laten bij tolken. Waarom geen gemengde voorstellingen, waarin dove en horende acteurs samen acteren?'
Aan de andere kant van het spectrum bevinden zich dan voorstellingen met uitsluitend dove acteurs. 'Die kunnen op hun beurt voorzien worden van een stemtolk.' En dan lijkt het plaatje compleet. 'Het dove publiek krijgt belangrijke rolmodellen te zien en theater in de eigen taal en cultuur, en de horende toeschouwers zien de vaardigheid, creativiteit en het leiderschap van dove regisseurs en acteurs, wat hun perceptie over dove personen mee vorm zal geven of zal wijzigen.' Zulke initiatieven hebben natuurlijk allemaal middelen nodig en precies daar wringt vaak het schoentje. Aan goede wil binnen de sectoren ontbreekt het meestal niet. Dat hoorden we ook bij De Maan, waar de spelers en makers het blijkbaar al meer dan eens gehad hebben over nieuwe en andere mogelijkheden.
Vanuit het perspectief van Theatermaggezien kunnen we alleen maar zeggen dat we elk initiatief in deze richting met plezier, met gezonde nieuwsgierigheid en met onze bekende theaterkritische geest willen komen bekijken. Het laatste woord is overduidelijk nog niet gesproken.
