Wuthering Heights anno 2009
Woeste hoogten, rusteloze zielen van Artemis en Antigone | 1 December 2009 |
Wat Wuthering Heights tot een ultieme klassieker maakt, is de verwoestende passie tussen Heathcliff en Catherine, die vooral tussen de regels raast. Wat het tot een boek maakt dat je kunt lezen en blijven lezen, is dat je blik op de hoofdpersonages evolueert naargelang je eigen leven vordert. Het is geen sinecure om zoiets geloofwaardig en aangepast aan een (jong) eenentwintigste-eeuws publiek op de planken te brengen. Theater Artemis uit Den Bosch (in coproductie met het Kortrijkse Theater Antigone) slaagt er over de hele lijn in. Woeste hoogten, rusteloze zielen is een indrukwekkende, wilde voorstelling, waarin de sterke, fysieke acteerprestaties van de hoofdrolspelers de innerlijke wereld van de personages uitmuntend uit de verf doen komen.
Cathy (Alejandra Theus) en haar broer Patrick (Fabian Jansen) spelen op een decor van simpele houten planken. Ze zijn uitgelaten, onbesuisd en gelukkig. Wanneer hun vader thuiskomt, heeft hij een verrassing voor hen mee: een nieuwe broer, Heathcliff (Joris Smit). De twee weten aanvankelijk niet goed wat ze met de vuile, vreemde jongen moeten aanvangen. Wat moet hij in hun onbezorgde wereld? ‘Er is al een broer!’ roept Patrick, die zijn positie in het hart van zijn zusje onmiddellijk bedreigd voelt. De temperamentvolle Cathy gaat een stukje mee in de pesterijen die haar broer voor de nieuwkomer bedenkt, maar raakt al snel door de ongetemde Heathcliff geïntrigeerd. Je ziet beide personages op de scène uitgroeien van kinderen tot adolescenten. Spel verandert in passie. Cathy ziet in Heathcliff een zielsverwant. ‘Hij is meer mezelf dan ik zelf ben!’ zegt ze. Desondanks trouwt ze met Edgar, een gecultiveerde, maar behoorlijk makke jongeman, die in alles de tegenpool van de ander is. Gekrenkt en woedend trekt Heathcliff weg. Wanneer hij jaren later terugkomt, zet hij Cathy’s wereld op zijn kop. Zij wordt verscheurd tussen haar hoofd en haar hart, tussen de veilige liefde voor Edgar en de woeste passie die ze voelt voor Heathcliff. ‘Ik wil ze allebei’, roept ze uit. Dat ze niet kan kiezen, wordt haar uiteindelijk fataal.
Jeroen Olyslaegers bewerkte de roman van Emily Brontë (1847) tot een hedendaagse, bevattelijke theatertekst. Hij heeft daarin allereerst oog voor de elementen die het origineel zo onvergetelijk maken. De meid Nelly (An Hackselmans) blijft de verteller van dienst. Alleen doet zij haar verhaal tegen het publiek, in plaats van tegen de nieuwe huurder van Edgars domein. De theater-Nelly is aanzienlijk korter van stof dan die in de roman. Het volledige tweede deel ervan wordt samengevat in amper een paar zinnen. Die drastische reductie sluit ongetwijfeld beter aan bij het interesseveld van een hedendaags en voornamelijk jong theaterpubliek (Woeste hoogten werd gemaakt voor toeschouwers vanaf 13 jaar). Wat overblijft, is de kern van het verhaal: de explosieve driehoeksrelatie tussen Heathcliff, Edgar en Catherine en de onmiddellijke gevolgen ervan. De uitwassen ervan die ook de levens van de volgende generaties tekenen, heeft Olyslaegers wijselijk weggelaten.
Alejandra Theus geeft Cathy’s verscheurdheid en snel aangebrande karakter op een imponerende manier weer. Wat ons betreft wekt ze ook meer begrip op dan de Catherine uit de roman, omdat Theus haar ietsje menselijker brengt dan Brontë. Ze wordt een vrouw van vlees en bloed die je je anno vandaag best kunt voorstellen. De blonde, vrij tengere Joris Smit lijkt qua uiterlijk bijna het tegendeel van hoe Brontë haar Heathcliff typeert, (zij beschrijft hem als een zigeuner met zwarte ogen en zwart haar). De demonische kracht van het personage komt echter uitstekend in zijn spel naar voren. Hij is Heathcliff, daar bestaat geen twijfel over. Ook Smit maakt zijn personage, dat in voorstelling en roman meer dan eens als dierlijk wordt getypeerd, op een bepaalde manier erg menselijk. Hoe gemeen en gewelddadig hij soms ook is, de toeschouwer begrijpt zijn drijfveren en voelt de overweldigende liefde die hij voor zijn Cathy koestert. Wanneer hij als succesvolle, volwassen man naar de woeste hoogten terugkeert, is hij belust op wraak. De confrontatie met Cathy, waarin ze hun liefde en passie voor het eerst echt op elkaar loslaten, is er één die je nog wekenlang achtervolgt. Ze kussen en bijten, strelen en slaan. Hun liefde staat dicht bij haat, maar ze is wat ze is: reëel en ontzettend sterk. Net zoals de personages in de roman, blijven deze Cathy en Heathcliff nog wekenlang spoken.
Tegen die wilde natuurkrachten, die op de scène nog versterkt worden door twee enorme windturbines, is het voor de andere acteurs soms moeilijk opbotsen. Ze moeten zich schrap zetten om niet in het geweld te verdrinken, maar houden het hoofd toch mooi boven water. Zeker de rol van Cathy’s broer Patrick wordt door Fabian Jansen bijzonder geloofwaardig gespeeld. Zijn neergang in alcohol en zelfmedelijden is schrijnend om te zien. Daan van Dijsseldonk en Roos Van Vlaenderen hebben de ondankbare taak om de nevenpersonages Edgar en Isa te spelen, die de band tussen de protagonisten verstoren. Van Vlaenderen en Van Dijsseldonk plaatsen hun personages vrij dicht bij de tegenhangers uit het boek. Ze representeren onder hun tweeën de cultuur en hoe verfijnd die ook kan zijn, nu en dan wordt hij nu eenmaal door het natuurgeweld weggespoeld.
Het toeval wil dat ik afgelopen zomer Wuthering Heights nog eens uit het boekenrek heb gehaald. Toen viel het op dat de personages en hun onderlinge band een heel andere interpretatie kregen van de prille dertiger die ik nu ben, dan van de late tiener die ik was toen ik de roman voor het eerst las. De voorstelling biedt eenzelfde openheid tot interpretatie. Volgens je leeftijd, je levenservaring en visies zul je de personages uit Woeste hoogten anders invullen en meer of minder begrip kunnen opbrengen voor wat ze doen. Daardoor maakt Artemis zijn belofte van ‘theater voor vele leeftijden’ meer dan waar. Het gaat niet zomaar om een jeugdvoorstelling die ook ‘best leuk’ is voor een volwassen publiek. Het is er een die echt op alle niveaus tot vele leeftijden spreekt en die dan ook in alle mogelijke zalen een plek moet kunnen krijgen.
Woeste hoogten, rusteloze zielen plaatst heel duidelijk het thema van de keuze op het voorplan. Cathy moet kiezen tussen twee mannen die ze allebei even hard lijkt nodig te hebben. Het accent wordt daardoor een tikje verlegd ten opzichte van de roman (die eind negentiende eeuw menige lezer schokte doordat hij meer dan één grens van de Victoriaanse maatschappij overstak). Dat de voorstelling deze kaart zo uitgesproken trekt, maakt haar erg relevant voor een hedendaags publiek. Is kiezen soms niet een van de moeilijkste dingen vandaag? Ook de multi-interpretabele persoonlijkheden en relaties op de scène dragen bij tot de soliditeit en gedenkwaardigheid van de adaptatie. Een voorstelling die mikt en keihard raakt. Het type is niet dik gezaaid, maar Woeste hoogten is er alleszins eentje uit die categorie.
Info: www.artemis.nl
|
| Dit artikel werd reeds 180 keer gelezen. | auteur(s):Ines Minten |
|