'It was like shooting ducks in a pond'
Mondays van JAN: variatie op een relevant thema | 30 September 2009 |
Ik geef het grif toe. De eerste gedachte die door mijn hoofd flitste toen ik het persbericht over Mondays las, was: 'Toch niet wéér iets over high school shootings!' De films Bowling for Columbine (Michael Moore), Elephant (Gus Van Sant) en vooral de theatervoorstelling Immaculata (Braakland/ZheBilding) zaten me nog fris in het geheugen. Trop is soms te veel, maar variaties op een relevant thema kunnen niettemin blijven boeien. Mondays van het jonge theatergezelschap JAN is een beeldend sterke voorstelling voor toeschouwers vanaf zestien jaar, gespeeld door acht meisjes tussen twaalf en zeventien.
I don't like Mondays. Iedereen kent het liedje van de Boomtown Rats dat Bob Geldof op de bewuste dag in de week tot op vandaag vast een hoop royalties bezorgt. JAN en Bob vinden allebei een belangrijke inspiratiebron in Brenda Ann Spencer, het 16-jarige meisje dat in 1979 verantwoordelijk was voor de eerste high school shooting. 'I don't like Mondays. This livens up the day', antwoordde ze toen haar achteraf gevraagd werd naar redenen, 'It was like shooting ducks in a pond.' Hoofdpersonage Julie Claes (Renée Vervaet) citeert haar geregeld en geeft daarmee in eerste instantie aan dat het ook haar te doen is om het verdrijven van verveling. Algauw blijkt er echter meer achter te zitten. Pesterijen, er niet bij horen, vernedering, opvoeding, woede tegen heel de wereld en de directe omgeving in het bijzonder... alle mogelijke verklaringen spelen tussen de regels mee: 'Ze hebben genoeg met ons gelachen, nu is het gedaan, ze zullen ons zien en niet vergeten.' Het zijn allemaal potentieel verzachtende omstandigheden die na een dergelijk drama almaar opnieuw worden aangehaald door media en gerecht. In de voorstelling van JAN leiden ze niet tot een oordeel of veroordeling. Ze worden simpelweg meegedeeld, langs de neus weg, bijna.
In de plot echoot niet alleen het verhaal van Brenda Spencer mee. Julie en haar enige vriendin Margot (Margot Hallemans) kennen hun les: Eric Harris en Dylan Klebold (Columbine), Tim Kretschmer (Winnenden, Duitsland) en een handvol anderen ruilden een relatief anoniem bestaan in voor een dubieuze bekendheid na hun dood. Ze herkennen zichzelf in hun voorgangers, willen precies hetzelfde: 'Als mijn leven geen zin heeft, zal ik zorgen dat mijn dood dat zeker wel heeft. Nu is het mijn beurt. Nu deel ik punten uit.' Regisseur-auteur Peter Seynaeve laat ook flarden van Stephen Kings Carrie, het meisje dat na een ultieme vernedering op het schoolbal op bloedstollende wijze wraak neemt op haar klasgenoten, door zijn verhaal waaien. Al die verwijzingen maken de voorstelling extra herkenbaar en tillen haar naar een universeler niveau. Vooral ook geven ze mee hoe complex de problematiek rond dergelijke schooldrama's zijn kan. Eén enkele verklaring die al de rest van tafel veegt, bestaat niet.
Wat thematiek betreft, doet Mondays uiteraard denken aan de succesvolle productie Immaculata van muziektheatergezelschap Braakland/ZheBilding (2004-2009). In uitwerking hebben ze wat minder van elkaar. Waar Braakland zich vooral toespitste op wat er in de hoofden van de slachtoffers omging, laat JAN vooral de daders aan het woord. Waar Braakland de sfeer van het drama schetste door ritme en de poëtische kracht van de taal, zoekt JAN het veeleer in sterke beelden. Als bij een ouderwetse diaprojectie schuiven de beelden een na een voorbij. Julie en Margot wachten tot de cruciale schooldag begint ('Nog een uur en twaalf minuten'). Klik. Scènes uit de kleedkamers: dé plek voor giechels en pesterijen. Klik. Schoolfoto: meisjes in het gelid, mooi lachen ('Weet iemand waar Margot en Julie zijn?'). Ook zonder hen lijkt het plaatje compleet. Klik. Dode leerlingen op de grond. Klik. De 'diaprojectie' zorgt voor de dramaturgische structuur van het geheel. Elk beeld verleent de personages een kader waarbinnen ze bewegen en waar ze nu en dan uitspringen.
Het Antwerpse theatergezelschap JAN bestaat vier jaar. In die periode heeft het zich doen opmerken met voorstellingen zoals Je ne comprends pas (Bronksfestival 2006), Thierry (2007, selectie Theaterfestival 2008) en Cement (2008). Telkens kiezen makers Peter Seynaeve en Ans Vroom voor minder vanzelfsprekende, maar steevast relevante thema's (zoals dood en afscheid of zelfdoding bij jongeren). Ze werken hoofdzakelijk met jonge en onervaren acteurs, al dan niet in combinatie met professionele spelers. Dat moet, volgens het gezelschap, bijdragen tot hun streven 'naar kwetsbaarheid en eerlijkheid' op scène. En dat doet het ook. Zoals steeds laten de makers hun jonge acteurs dicht bij zichzelf spelen, wat – ondanks de geladenheid van het thema en de prille ervaring van de speelsters – voor een mooie naturel op scène zorgt.
Hoewel het niet van elk detail glashelder wordt waarom de makers het uiteindelijk essentieel genoeg vonden om op te nemen, is het toch voornamelijk dat wat overblijft van het verhaal: geen franje, maar essentie – daar houdt JAN van. Mondays biedt een steekproef uit een doordeweekse schooldag met een dramatische afloop. Een voorstelling over een weliswaar beproefd thema, die in zijn uitwerking niettemin genoeg variatie biedt om niet de zoveelste in de rij te zijn. De noodzaak om dit te verhaal te vertellen spreekt uit elk beeld en elke zin.
Info: www.janweb.be
|
| Dit artikel werd reeds 182 keer gelezen. | auteur(s):Ines Minten |
|