| Augusto Boal: "theater is een manier van leven". | 3 Mei 2009 |
Op 2 mei 2009 overleed Augusto Boal na een lange strijd tegen leukemie. Hij werd in Brazilië geboren op 16 april 1931 en was de stichter van het Theater van de Onderdrukten, een manier van theatermaken en –beleven die hij vanuit zijn geboorteland wereldwijd bekend maakte en stimuleerde.
Boal was doctor in de scheikunde, gespecialiseerd in aardolie en plasticbereiding. In 1952 krijgt hij een beurs voor de Verenigde Staten van Amerika en raakt er geboeid door het theater. Hij gaat aan de universiteit van Columbia theaterwetenschappen studeren en terug in Brazilië doceert hij aan het instituut voor drama van Sao Paulo. In 1956 richt hij het Theatro Arena op. Hij ontwikkelt er zijn eigen technieken en werkt met kleine groepjes die buiten de officiële schouwburgen experimenteren met straattheater. Ze spelen stukjes over de politieke situatie van de arme bevolking. Gedurende die periode is hij ook verbonden aan het centrum voor volkscultuur van Paulo Freire in Recife.
In 1971 wordt Boal in Brazilië gevangen genomen en gefolterd. Hij kan vluchten naar Argentinië en richt er het Teatro Machete op. De banneling werkt ook afwisselend in andere Zuidamerikaanse staten. In Peru helpt hij bij het tot stand komen van een nationaal opgezette en integrale alfabetiseringscampagne. Het mondig maken van onderdrukten sluit nauw aan bij zijn theatertheorie die er op gericht is de toeschouwer te bevrijden uit zijn passiviteit. In het "oude" theater denken en handelen de spelers in de plaats van de toeschouwer. Bij Bertolt Brecht toont de acteur reeds een veranderbare wereld en moet de kijker voor zichzelf besluiten tot welke actie hij zal overgaan, in zover hij al tot actie bereid is. Boal gaat verder. In zijn "forumtheater" staat theater gelijk aan actie, zowel voor de speler als voor de kijker. Eén van zijn meest verkochte boeken luidt trouwens Games for actors and non-actors (Londen, Routledge, 2002²). Zijn vormingstheater wil een eenheid bewerken van spelers en toeschouwers. Hij geeft het theater terug aan de volksgemeenschap waaruit het theater ooit is ontstaan. Op die manier is Boals theater minder een artistiek maar meer een sociaal gebeuren.
Een tweede invalshoek is de politieke dimensie. Boal vertrekt vanuit de sociale Latijnsamerikaanse situatie. Het onmondige volk is door de bewindvoerders makkelijk te misleiden en te onderdrukken. Politieke mondigheid is essentieel. Of zoals ook Freire het formuleerde: recht hebben op een stem is een groter recht dan "geletterd" zijn. Voor Freire is kunnen lezen en schrijven een middel tot bevrijding, tot het afdwingen van een stem. Boal gaat daarop door. Theater is een taal voor allen, een instrument voor iedereen, speler én toeschouwer, om zijn stem te verheffen, zich uit te drukken en zich uiteindelijk te bevrijden van elke vorm van onderdrukking.
In 1977 werd ook de Zuidamerikaanse grond te heet voor Boal en zijn werk. Hij gaat in ballingschap naar Europa. Eerst in Portugal en daarna in Zweden, Duitsland, Italië, maakt hij zijn werkmethodes bekend. In 1978 krijgt hij een leeropdracht aan de universiteit van Parijs III. Eveneens in Parijs ontwikkelt hij een studiecentrum, het Ceditade: Centre
d'études et de diffusion des techniques actives d'expression-méthodes Boal.Dit centrum organiseert onder meer vormingsstages maar steunt ook de vorming van een bestendige theatergroep rond Boal en leidt het onderzoek over de pijnpunten in zijn methodes, zoals het verschil tussen forumtheater en psychodrama, en over bepaalde definities zoals "standbeeldentheater", "happening", "onzichtbaar theater".
Eind jaren 70 van de vorige eeuw komt Boal in België aan bod via actiegroepen en wetenschappelijk onderzoek. In Vlaanderen organiseert ondermeer het Centrum voor Taal- en Literatuurwetenschap van de Vrije Universiteit Brussel in oktober 1979 een colloquium omtrent "Vormingstheater: tussen Kunst en Pedagogiek". In maart 1980 belegt de werkgroep "Boal in Leuven" (samen met Claude Minière, Boals medewerker in Parijs) een vierdaagse workshop in samenwerking met de overleggroep voor sociale pedagogiek. Telkens was ook Augusto Boal aanwezig en gaf hij uitleg en commentaar. De neerslag van deze bijeenkomsten zijn bewaard en in boek- en brochurevorm uitgegeven. Bij Soethoudt in Antwerpen verscheen in 1980 Tot lering en vermaak: 9 manieren voor 10 jaar vormingstheater, in een redactie van Dina van Berlaer-Hellemans en Marianne Van Kerkhoven. In Leuven werd een lijvig gestencild verslag samengesteld door Katrien Degryse en Michel Uytterhoeven, een verhelderende brochure die wellicht nog slechts enkelen in hun bezit hebben. Bovendien werden zoveel als mogelijk de opgestoken ideeën en opgedane ervaringen uitgedragen naar diverse vormingsgroepen en gezelschappen, waaronder Het Trojaanse Paard.
Na de val van de militaire dictatuur in zijn geboorteland (1985) heeft Boal er in Rio de Janeiro het CTO Rio gesticht, een groot centrum voor het Theater van de Verdrukten. Ook in Canada en de Verenigde Staten van Amerika leidde hij workshops en vond hij erkenning. In 1994 werd hem door de Unesco de Pablo Picasso-medaille toegekend en in 1997 werd hij in Chicago gehuldigd omwille van zijn hele carrière in dienst van de volksopvoeding. Voor de Wereldtheaterdag van 2 maart 2009, schreef Augusto Boal op vraag van de Unesco en het Internationaal Theater Instituut, de theaterboodschap. Daarin deed hij nog maar eens een oproep om niet enkel als toeschouwers door de wereld te gaan, maar ook als acteurs. Niet enkel om geleefd te worden maar om te leven, dat wil zeggen om veranderingen teweeg te brengen, om achter de schijn de realiteit te zien, om de onderdrukking die in alle geledingen, bij alle klassen en rassen aanwezig is, te ontmaskeren en een halt toe te roepen: "Theatre is not just an event; it is a way of life!"
Info: www.iti-unesco.org iti@unesco.org
|
| Dit artikel werd reeds 264 keer gelezen. | auteur(s):Roger Arteel |
|