| Nachtlied bij Zuidpool: de ondraaglijke stilte van het samenzijn | 11 April 2008 |
Met zo weinig middelen wordt zelden een zo sterke indruk gemaakt, zoals in Nachtlied door Theater Zuidpool. Weinig uiterlijke handeling, nauwelijks een rekwisiet op de scène. Een tafeltje met een babyfoon tussen de man en de vrouw. Een huwelijk, een relatie, een samenzijn? Twee levens en twee werelden gescheiden door een kindje dat ergens in een kamer af en toe een ruisend gekrijs laat horen.
Nachtlied van Jon Fosse is in meer dan in één opzicht een verwijzing naar een situatie die al vele keren door schrijvers is behandeld. Toch slaagt Fosse er in, het bekende in een hoogst beklemmende taal te presenteren. De interpretatie door Jan Bijvoet en Sofie Decleir is van een onderhuidse spanning die de toeschouwer niet loslaat. Je bent blij dat de ouders van de man karikaturale trekjes krijgen. Zo kan je ook eens lachen in dit drama van depressie en ondraaglijk wanbegrip.
De man is een loser. Een onbegrepen of is het eerder een onbekwame dichter? Hij leeft als op een eiland, wachtend op een doorbraak, een erkenning, een teken uit de andere wereld. Hoe dieper de man zich ingraaft, hoe losser komt de vrouw aan de oppervlakte. Ze praat voortdurend in het ijle. Ze dringt nauwelijks door tot bij de man, haar echtgenoot, de vader van het kind, een man die zij niet begrijpt. Wat voor werk doet een dichter? Waarom gaat hij niet mee wandelen of winkelen? Zij wil weg uit die beslotenheid, die beklemmende stilte, dat plotse gekrijs van een kind dat er is en er ook niet is. Dat niet te zien is omdat het misschien niet aan te zien is. En schoonouders die het verkeerde cadeautje meebrengen en stuntelen.
Volgens sommige onderzoekers schrijft Jon Fosse (°1959), ondanks zijn duidelijk afwijkende aanpak, onder invloed van zijn landgenoot Henrik Ibsen (1828-1906), die al einde negentiende eeuw in klassiek opgebouwde werken de leugen van het gelukkig huwelijk doorbrak. Anderen zien dan weer een nieuwe Harold Pinter (°1930) in hem, omwille van de uitgepuurde tekst en de stiltes af en toe. Zoals Pinter creëert Fosse een benepen en dreigende situatie en voert hij al eens een indringer op. In Nachtlied, de minnaar van de vrouw. Eigenlijk is Fosse nog het meest verwant met Lars Norén (°1944), de Zweed die in zijn relatiedrama's de innerlijke chaos tot een fysieke uitbarsting brengt. Maar Fosse heeft het fysiek geweld niet nodig om de wreedheid van het drama ten volle te tonen. In Nachtlied, blijft de wreedheid onderhuids, in wat niet gezegd wordt ook al praat de vrouw voortdurend aan de man voorbij. Het praten, nog versterkt na een avondje uit met haar minnaar, is voor de vrouw een vlucht of zoals in het toneelwerk van Thomas Bernhard, een middel om de situatie te overleven, in afwachting dat er iets onherroepelijks gebeurt. In Nachtlied is dat de zelfdoding van de man, nadat de vrouw, eerst nog even twijfelend dan definitief voor haar minnaar kiest. De manier waarop de vertolkers (gecoacht door Koen Van Kaam?) naar dit einde van het stuk toewerken, getuigt van een uiterste beheersing in zegging en lichaamstaal. In de veronderstelde badkamer wordt het rouge van de lippenstift uiteindelijk het dodenmasker van de man.
Fosse heeft iets met doodlopende verhalen. In 2002 bracht Theater Zuidpool als één van de eerste gezelschappen de Nederlandse versie van Er zal iemand komen, gesitueerd in een verlaten huis aan een stille fjord. Het duistere voorgevoel dat "iemand zal komen" brengt onheil over de ontmoeting van een vrouw en haar geliefde. Droom in de herfst speelt op een kerkhof en in Een zomerdag lopen heden en verleden door elkaar en beleeft een vrouw opnieuw hoe haar rusteloze man de dood zoekt in een fjord.
Het werk van Fosse is gewoon doordrongen van een boze geest, een fataliteit. Dit voelbaar maken voor de toeschouwer is een hele kunst. In Zürich ensceneerde Falk Richter in 2001 Nachtlied in een zwart decor die van een living een uitvergrote doodskist maakte. Jan Bijvoet en Sofie Decleir in Theater Zuidpool hoeven geen hulpmiddelen. De man barst even uit zijn beklemming in metalmuziek. De vrouw haalt durf uit drank en bij haar minnaar. Ze kijken het publiek recht in het gezicht. Je kijkt als in een donkere spiegel en het perverse is dat je er nog van geniet ook.
Nachtlied is op reis tot 3 mei 2008.
Info: www.zuidpool.be
Email: info@zuidpool.be
Tel: 03/231.57.58
|
| Dit artikel werd reeds 505 keer gelezen. | auteur(s):Roger Arteel |
|