| De Dikke van Dale: bij benadering de man achter het woordenboek. | 1 December 2007 |
In opdracht van het Theaterproductiehuis Zeelandia schreef Heleen Verburg een stuk over Johan Hendrik van Dale (1828-1872), de man uit Sluis van het bekende woordenboek dat na hem almaar dikker werd. Aangespoord tot schrijven werd Verburg door acteur Bram Kwekkeboom die onder de indruk was gekomen van de biografie die Lo van Driel in 2003 over van Dale maakte. De Dikke van Dale, in een regie van de Vlaamse acteur en regisseur Koen De Sutter, is als reisvoorstelling te zien in het kader van het Zeeland Nazomerfestival.
Het lijvige boek dat Lo van Driel schreef is behalve een levensverhaal ook een boeiende evocatie van het sociale en culturele leven in de 19de eeuw. Voldoende stof voor een langlopend tv-feuilleton, mocht iemand op het idee komen. De vele mogelijke ingangen voor een theatrale verwerking hebben Heleen Verburg gedwongen tot een versie die zoveel mogelijk van het historische en anecdotische weggaat. De streng uitgepuurde tekst geeft regisseur Koen De Sutter de gelegenheid voor een even sobere enscenering waarin drie acteurs in vele afgemeten scènes en korte dialogen een wereld van woorden en waan oproepen.
Johan Hendrik van Dale was op zijn manier een bezeten mens. Schoolmeester, plaatselijke archivaris in Sluis, een onvermoeibare taalvorser en conservatieve schrijver van handboeken, een zenuwlijder die aan pokken stierf, eigenzinnig in zijn streven de mensheid te willen verbluffen met zijn ijver. Zijn relatie met de geduldige Maria Jacoba, zijn vrouw, was bijzonder. Als vader laat hij zich niet kennen. Hoe verwerkte hij het dat Maria Jacoba hem zeven kinderen baarde waarvan er vier voortijdig zijn gestorven ? Wellicht was zij het die voortdurend het doen en laten stilzwijgend op orde hield. Ze had ook de hand op de knip van de portemonnee, want na het overlijden van haar man hield ze een zekere welstand over en kon de enige overblijvende zoon voor arts studeren.
Heleen Verburg tekent scherp de afstandelijkheid tussen de man (Bram Kwekkeboom) en de vrouw (Marlies Hamelynck). Het zijn personages die elkaar niet aanraken en geen emoties laten blijken. Ze leven in een harde wereld van woorden, van wetenschap en kennis, niet van instinct of gevoelens. Humor is hen totaal vreemd. De taalgeleerde heeft zich ommuurd met woorden en begrippen. Hij archiveert liever zijn wereld dan ze te veranderen. Zijn vrouw trekt zich geregeld terug in haar droom ooit naar Katwijk te gaan, waar haar ouders woonden. Van Dale wordt in het stuk vanuit Leiden opgeroepen om mee te werken aan het Woordenboek van de Nederlandse Taal. Hij twijfelt of is het een pose die hij telkens aanneemt?
Heleen Verburg laat van Dale bezoeken door een jonge man (Jonas Leemans), deels een bewonderaar, deels ook een kritische geest, een hedendaags nieuwsgierig iemand die de gestorven van Dale terug levend maakt en mild en genegen ter verantwoording roept. Met dit personage wordt in het nogal statische verloop van de handeling af en toe wat beweging gebracht en wordt de luistertekst van Heleen Verburg ook meer speeltekst. Vooral dat spelen met vroeger en daarna, met historie en commentaar door het derde personage, maakt De Dikke van Dale een verdienstelijke benadering van een moeilijk te omvatten persoonlijkheid.
De Dikke van Dale is nog op reis in Nederland tot 15 december 2007.
Info: info@theaterzeelandia.nl en www.theaterzeelandia.nl
|
| Dit artikel werd reeds 369 keer gelezen. | auteur(s):Roger Arteel |
|