De President: geschiedenis als metafoor.
Thomas Bernhard zonder zeuren bij ’t Barre Land. | 28 Maart 2006 |
Schrijvers zoals Thomas Bernhard (1931-1989) en Elfriede Jelinek (Nobelprijs literatuur 2004) zorgen geregeld voor opwinding in Wenen en zelfs verder dan Oostenrijk. Op 10 en 11 maart 2006 was in de Brusselse Bozar het Theater im Bahnhof Graz te gast, het eerste gezelschap dat het aandurfde in Oostenrijk Burgtheater van Jelinek te spelen, twintig jaar na de première in 2005 in Bonn! Met Bernhard heeft Jelinek een genadeloze ontmaskering van het naziverleden van haar landgenoten gemeen. Zij en nog een paar andere auteurs, stellen de hypocrisie van de Oostenrijkse kunstrepubliek heftig ter discussie. Het verschil tussen Jelinek en Bernhard zit hem in de toon: Bernhard kan ongeremd op dezelfde toon zeuren; Jelinek heeft meer noten op haar zang. Ze varieert makkelijker in haar bijtende spot.
Stukken van Jelinek zijn nog altijd niet aangedurfd door Vlaamse gezelschappen en wellicht ook niet door Nederlandse. Ook Thomas Bernhard komt hier niet zo frequent meer voor. Het Nederlandse collectief ’t Barre Land (Utrecht) speelt nu voor het eerst een stuk van Bernhard tegelijk met Anatol van Arthur Schnitzler (1862-1931), evenals Bernhard een Weens auteur. Met beide producties wordt gereisd en ze zijn ook in enkele Vlaamse zalen te zien.
Met De President heeft Thomas Bernhard niet direct het concrete nazisme op het oog. Hij gaat verder terug in de politieke geschiedenis en schetst een beeld van een president die in zich heel wat kenmerken verenigt van bekende heersers, die slechts één doel hadden en hebben: de absolute macht. Het bijzondere is, dat Bernhard dat laat zien in een tweeluik. In het eerste deel van zijn stuk is de vrouw van de president aan het woord, in het tweede deel de president zelf. Beiden worden omringd door een zwijgende entourage, gewillige helpers. De president en zijn vrouw moeten naar de begrafenis van een hoge militair die gedood is bij een aanslag die eigenlijk de president zelf moest treffen. Pittig detail: ook de hond van de presidentsvrouw kwam daarbij om, door een hartaanval. Bij leven was de hond voor de vrouw een klankbord en haar enige criticus, zegt ze.
Het zijn voor een deel monologen die opgevoerd worden met af en toe een haakje naar de een of de ander. De vrouw van de president tracht de vele angsten die op haar status drukken in woorden van zich af te schudden. De president zoekt een verantwoording voor zijn opvatting dat het doel dat wordt nagestreefd nooit hoog genoeg kan zijn. Bernhard gebruikt daarvoor het voor de hand liggende theatrale ceremonieel: het zich opmaken en aankleden en vooral het trekken van een parallel tussen toneelspelen en politiek bedrijven. Met dien verstande, dat het doen alsof van het theater het doen alsof van de politiek doorprikt en blootlegt.
Margijn Bosch en Vincent van den Berg zijn de hoofdrolspelers in dit stuk dat barst van de populistische praat in de zin van “de maatschappij schreeuwt letterlijk om een man die orde schept”. Bosch is getormenteerd, maar ze weet zich prachtig in te tomen, zoals het een dame van stand past, althans in bijzijn van anderen. In haar doen alsof heeft ze iets van de volksvrouw die ze niet wil zijn. Dit balanceren tussen het personage zijn en het tonen, boeit voortdurend. Van den Berg analyseert zijn status. Zijn president is geslepen en venijnig. In de intieme sfeer waarin hij in Portugal zijn minnares, een toneelspeelster (Martijn Niewerf) ontmoet, kan hij zonder tegenspraak laten horen hoe dictatoriaal hij werkelijk is. Het is een opsomming van gemeenplaatsen waar zeurpiet Bernhard zo bedreven in is, maar Van den Berg weet er weg mee. De president is ook een mooiprater terwijl Van den Berg weet hoe je een tekst zo naar een publiek brengt dat het ademloos luistert.
Met enkele verwijzingen naar vroeger, maakt ’t Barre Land een zeer actuele voorstelling. Ze is daarenboven grappig en speels, zowel in tekstbehandeling als in het gebruik van rekwisieten. Geschiedenis als metafoor.
De President is nog te zien in Eindhoven (Plaza Futura, 15/04).
Info: www.barreland.nl
|
| Dit artikel werd reeds 57 keer gelezen. | auteur(s):Roger Arteel |
|