De Asielzoeker: een akte van liefde.
NTGent tussen Stad en Wereld. | 14 November 2005 |
De officiële start op 21 oktober 2005 van NTGent kon niet beter dan met De Asielzoeker, een bewerking van de roman van Arnon Grunberg in een regie van Johan Simons, die sinds augustus 2005 de artistieke leider is van de nieuwe Gentse constellatie. De Asielzoeker verduidelijkt meteen Simons visie omtrent de functie van een stadstheater: Gent als theaterstad op de kaart van Europa zetten. Noch min noch meer. Zelf heeft de Nederlander Simons al via Duitsland een internationale reputatie opgebouwd, terwijl hij in Vlaanderen ruim bekend is door zijn werk bij ZTHollandia. Maar een stadstheater vertrekt vanuit de eigenheid van de stad waar het gevestigd is. Om deze te leren kennen wonen Johan Simons en zijn vrouw, de actrice Elsie De Brouw dan ook in Gent en werkt het NTGent al enkele tijd met de jongerenploeg Wunderbaum aan wijkprojecten. Voor Simons is Gent groter dan de stadskern en ook groter dan Vlaanderen. Dat een stuk als De Asielzoeker aan die visie beantwoordt blijkt al onmiddellijk uit de invulling van de scène. Simons laat de spelers deinen op een luchtmatras die nagenoeg geheel het speelplateau bedekt en waarop een luchtfoto van Gent is afgeprint. Het uitvergrote bed, of is het van op grote hoogte gezien, een bedding?, is afgeboord met gezichten van asielzoekers die het publiek voortdurend aankijken vanuit een lijst van ontelbare lichtjes. Deze realisatie van de Duitse decorontwerper Bert Neumann heeft een symboliek die voor diverse interpretaties vatbaar is en juist daarom is ze ook zo universeel. Want het stuk gaat niet over allochtonen in Gent, maar over zoeken naar evenwicht, liefde en geluk in een tijd die almaar sneller vliedt en over het offer dat de zoektocht meebrengt en dat overal en voor alle mensen geldt.
Simons vertrekt graag vanuit een wel doordachte vorm om de essentie van een stuk weer te geven. Wat Arnon Grunberg in De Asielzoeker kwijt wil, is meer dan op de scène kan getoond worden. Een romanschrijver heeft nu eenmaal andere mogelijkheden dan een toneelmaker. Het komt er op aan de schrijver niet te verloochenen. Grunberg (1971) is een wereldburger wiens literair werk bijzonder goed aansluit bij de visie van een Johan Simons. Grunberg vertrekt vaak van een zelf beleefde realiteit om dan tot een ver doorgedreven abstractie te komen waardoor wordt aangetoond hoe absurd een situatie of het leven zelf kan zijn. Grunberg is een meester in het relativeren van de eigen gedragingen en deze van anderen. Hij kent daarin geen taboes. Gangbare opvattingen over familie, liefde, relaties, identiteit, idealisme en geweld, verwachtingen en illusie, ziekte en dood kan hij genadeloos fijnmalen in een briljante woordenmolen.
In De Asielzoeker wordt het leven van een handjevol mensen haast anekdotisch gepresenteerd, althans in de bewerking voor de scène, die Koen Tachelet maakte in samenwerking met dramaturg Paul Slangen en regisseur Simons. Naarmate de voorstelling evolueert wordt echter duidelijk dat de personages meer zijn dan compilaties van een aantal mensenlevens, maar dat ze evenals het decor, een grote symbolische waarde hebben.
In de schrijver Christian Beck (Wim Opbrouck) en diens vrouw Vogel (Elsie de Brauw) komen een aantal schrijnende lijnen samen. Beck is een uitgeblust man. Hij leidt een passief leven als vertaler van gebruiksaanwijzingen. Fictie schrijven is niet langer nuttig; gebruiksaanwijzingen zijn het wel. Ze kunnen bovendien gevaarlijker zijn dan literatuur. Beck leidt het angstig bestaan van de hedendaagse sterveling: hij is bang niet meer nuttig te zijn. Vogel, met wie hij al jaren geen seksuele omgang meer heeft, is terminaal ziek en maakt van Beck weer een nuttig man. Hij verzorgt haar met drankjes en strelende massage. Maar ook Vogel lijdt aan een zelfopofferend idealisme. Wanneer een asielzoeker (Servé Hermans) in hun leven komt en het aanlegt met Vogel, wil ze met hem trouwen. Vogel is een biologe die zich specialiseert in het leren converseren met vogels. Zij staat dicht bij de natuur, dichter dan bij de koele, in theorieën verdwaalde Beck. Zij is een zieke vogel die de kracht niet heeft het miserabele nest te verlaten Het samenleven van het koppel gaat steeds moeilijker. In De Asielzoeker ziet Vogel de gelukszoeker die zij gelukkig wil maken. Hij is ook een verwante, iemand die het contact met de natuur niet helemaal verloren heeft. Intuïtie, als een verhevigde vorm van natuur, en cultuur raken eventjes elkaar al vindt De Asielzoeker hier een cultuur die wegkwijnt. Vogel sterft. Voor Beck begint weer de levensmoeheid in wat hij het “ontmaskeren” van gelijk welke illusie noemt. Tegenover zoveel Westers negativisme zet De Asielzoeker zijn idealisme: “Ik ga mijn volk bevrijden”.
De centrale plaats die Beck en Vogel innemen in de toneelbewerking, heeft tot gevolg dat andere personages (door Aus Greidanus jr. vertolkt) eerder als randfiguren fungeren en in het geval van De Asielzoeker als katalysator. Ze geven ook inzage in de complexiteit van een mens. Zo wordt bekend dat Beck een hoerenloper is en zelfs een hoertje met een schroevendraaier heeft bewerkt. Dit voorval blijft Beck achtervolgen en daarbij komt nog dat een vroeger verhaal van Beck tot een bomaanslag inspireerde. Beck wordt een paar keer bestookt door een journalist die hem vanuit de zaal aan die dingen herinnert. Het kan hem echter niet uit balans brengen.
Als Beck is Wim Opbrouck een bezadigd en afstandelijk man, die zeer beheerst de dingen onder ogen ziet. Hier is een acteur aan het werk die anders is dan anders. Onverstoorbaar rustig, analyserend. Van Elsie de Brauw krijgt hij stevig weerwerk. Beide spelers zijn aan elkaar gewaagd. Opbrouck als een haast onwrikbare Beck die toch wel een keertje ook zijn hart laat spreken; de Brauw als de frêle, kwetsbare vrouw die nog hunkert naar een warm lichaam aleer te sterven. Haar vogelmasker bij het begin, de vogelgeluidjes die ze beiden maken, hun stappen en wankelen op het luchtbed, het samen zachtjes zingen, en het intermezzo met de vreemde man die De Asielzoeker is en blijft, het zijn zovele ingrediënten in een productie die in essentie over liefde en geluk gaat en als prestatie gelukkig maakt omdat ze meteen een akte van liefde aan het theater is.
De Asielzoeker is nog op tournee in Nederland en Vlaanderen tot 21 december 2005.
Info: www.ntgent.be of info@ntgent.be of Tel.: 09/225.01.01
|
| Dit artikel werd reeds 139 keer gelezen. | auteur(s):Roger Arteel |
|