Bijzondere en charmante Charms.
Theater op de Markt, herfstfestival.
Compagnie Arsenic, Charms schervenkabinet of de spiegelbarak van Charms | 6 November 2005 |
Op het herfstfestival voor circustheater van Theater op de Markt was er heel veel volk, en waren er veel voorstellingen. Alles zien was onmogelijk. Bij de gratis voorstellingen was het aanschuiven; in de tenten waarvoor je moest betalen, was je na reservering zeker van je plaats, maar het was een krap zitplekje. Veel belangstelling dus. Ik ben naar vijf voorstellingen geweest. Compagnie Arsenic uit Luik kon me het meest charmeren met hun schermenkabinet van Charms, en Rasposo bracht een frisse en leuke familievoorstelling.
Vader, moeder, zoon, dochter en schoonzoon vormen het circustheater Rasposo. Cirque en fil is een spektakel zonder woorden over spelen in de kindertijd. Kinderspelletjes, maar ook elkaar plagen en uitdagen, en de anderen pesten en voor de gek houden. Clownesk is hun spel rond de kar met snoep en suikerspinnen, grappig herkenbaar zijn de plagerijtjes, hun jongleerwerk en koorddansen boeien. De familie brengt een aangename voorstelling met veel animatie en entertainment, maar op een mooi fris niveau.
De zigeunerfamilie van Cirque Romanes wist een paar jaar geleden een sfeervolle combinatie van circusacts en theater te brengen, nu was het een opvoeren van wat nummertjes en muziek. Wel aardig, maar weinig verrassend. Alleen de act met een papegaai had iets fris. Jérôme Thomas kon mij met zijn ballen weinig boeien, en de solospeler van Les Argonautes suggereerde diepgang in zijn spel rond een liefdesbrief, maar het bleef tegen de mooie achtergrond nogal oppervlakkig en bijwijlen saai.
Gelukkig kon ik mijn circustheaterdag afsluiten met Compagnie Arsenic.
Zij brachten verhalen en verhaaltjes van Daniil Charms. En hoe!
Deze Russische schrijver, die leefde van 1905 tot 1942 is een bijzondere auteur van absurde verhalen en gedichten. Ook als persoon was hij nogal bizar. Zijn gedrag was geen pose, maar echt: De schrijver wandelt op straat. Hij ziet een gevecht tussen een kever en een vlieg. In paniek rent hij weg. Dat is in een notendop Daniil Charms: hypergevoelig, absurd, plezierig en tegelijkertijd ook heel angstig. Een angst om te bestaan, en ook een angst om het spelende kind in zichzelf te verliezen
Een vriend van hem zei: “Charms maakt geen kunst. Charms is kunst”. Hij sticht in 1928 Oberioe, de Vereniging voor Reële Kunst. De laatste klank ‘oe’ betekent niets en was er alleen aan toegevoegd om de draak te steken met de vele ‘-ismen’ in die tijd. Malevich was een van de leden. (Eind jaren ’80 is er de Vlaamse toneelgroep geweest, de Vereniging van de Enthousiasten voor het Reële en Universele met Dirk Van Dijck, Ryszard Turbiasz en Johan Dehollander die weliswaar geen teksten van Charms speelden, maar wel in hun naam de absurde en hilarische spirit van Charms op de scène zetten. Zij drie brengen nu weer hun stuk Marche funèbre pour chat van toen op de scène. Hun inspiratie haalden ze bij Gombrowicz, de Poolse absurdist.)
Veel van Charms ‘ absurde verhalen en gedichten werden ondergronds gelezen en geprezen. Alleen zijn kinderverhalen werden tijdens zijn leven gepubliceerd. Charms vond dat er naast de politieke revolutie in Rusland ook een artistieke revolutie moest plaats vinden. Dat laatste idee heeft hem zijn leven gekost. In 1941 wordt hij gearresteerd, krankzinnig verklaard en opgesloten in een psychiatrische instelling. Daar sterft hij in 1942 in onopgehelderde omstandigheden.
Zijn drang naar kunstvernieuwing hield in dat de grenzen tussen de literaire genres moesten worden opgeheven, en dat verschillende kunstvormen vermengd moesten worden. Wat de inhoud betreft moest kunst voor hem over het alledaagse gaan, moest kunst een gevoeligheid voor het alledaagse uitstralen. Die gevoeligheid zit inderdaad in zijn gedichten en verhalen, en die gevoeligheid straalt ook uit het schervenkabinet van Compagnie Arsenic. Qua inhoud, en zeker qua enscenering en kruisbestuiving van verschillende kunstdisciplines: teksttheater, poppenspel, schimmenspel, mime, zang, beeldende kunst, muziek, dans, …. Alles verweeft zich met elkaar.
Je stapt een rechthoekige tent in. In het voorgeborchte kun je aan de bar drank kopen. Het is er erg rokerig, en met je drankje stap je de echte tent in, je neemt plaats aan een tafeltje, vooraan op het podium een geschilderde scheve deur. Het cabaret kan beginnen. De ceremoniemeester met zijn klein pruilmondje opent de scheve deur, koppen à la Ensor verschijnen, prevelen, zingen, worden de mond gesnoerd door de deur dicht te vlammen. Opnieuw gaat de deur open, een ander tableau vivant met grijswitte gezichten. Zwarte vlekken maken hun gezichten hoekig. Deze expressionistische grotesken bevolken het hele nachtprogramma. Gebroken spiegels en schuivende wanden wisselen af met absurde dialogen, Russisch gezang en louche cafétaferelen. Dat alles is overgoten met een cabaretsausje uit de dertiger jaren. Als toeschouwer laat je je meegaan in de wonderlijke wereld vol verwonderingen over de wereld. Arsenic brengt in een geraffineerd tempo en met een uitgekiende afwisseling de kleine en grote verhalen van Daniil Charms heel treffend, en weet de caleidoscopische wanorde des werelds muzikaal en visueel tot leven te brengen. Twee mensen komen als poppen uit de grond. Ze slaan elkaar, aan hun gesprek kun je geen touw vastknopen, ze tollen rond, met hun lijven, in hun woorden. Er volgt het bekende verhaal over de roodharige man die geen rood haar heeft. En eigenlijk heeft hij geen armen, geen hoofd, geen benen, geen ingewanden. Eigenlijk is hij niets. Arsenic tovert een vrouw om in een man, en past op het einde van deze scène de grote verdwijntruc toe.
Spiegels klapperen open, expressionistische geschminkte mannen en vrouwen verschijnen heel even, zingen, schreeuwen, praten, lachen. In een beklemmend crisissfeertje. De ellende van de wereld wordt weggelachen. Als een aap achtervolgt het noodlot de mens, en haalt hem in. Een wand schuift open, je krijgt een cafétafereel te zien. Bij elkaar gehoopt zitten en staan ze, de mannen en de vrouwen, zuipend, lallend. De fles gaat vanzelf omhoog en schenkt uit zichzelf de glazen in. Tot groot genoegen van de dronkaards. Een vrouw zingt, andere vrouwen zweven op hun kruk aan de toog.
Compagnie Arsenic uit Luik zet een Charms neer die raakt en treft, en dat allemaal in het Nederlands! Dat feit dat Franstalige acteurs een Nederlandse versie brengen maakt de voorstelling nog charmanter.
Hopelijk nog op vele plekken in Vlaanderen en Nederland.
Info: www.theateropdemarkt.be
|
| Dit artikel werd reeds 75 keer gelezen. | auteur(s):Tuur Devens |
|