De onmacht van taal verbeeld.
Ceremonia speelt Brand | 9 September 2005 |
Woorden. Voor het begin, om het verhaal aan te kondigen. Woorden voor het einde, om af te sluiten. Maar de dramatische gebeurtenis zelf onder woorden brengen, lukt het hoofdpersonage in Brand niet. Hij maakt iets mee, en heel caleidoscopisch krijgen we een vermoeden van wat er gebeurd is. In woorden, in beelden. Ceremonia gaat er expressionistisch tegenaan.
Brand werd geselecteerd voor het Theaterfestival als “wreed schoon theater”, en wordt volgend seizoen nog in Gent en Hasselt gespeeld.
Eric De Volder baseerde dit theaterstuk op het getuigenis en de biografische gegevens van brandweerman Julius Vandenberghe die in 1943 naar Duitsland gedeporteerd werd, en die het concentratiekamp overleeft. Hij schrijft zijn ervaringen in twee schoolschriftjes neer.
Het toneelstuk overstijgt voor mij te weinig de anekdote. Je voelt weliswaar aan dat – zoals in andere toneelstukken van De Volder – het gezelschap de gebeurtenis wil schetsen als een illustratie van menselijke dilemma’s, menselijke onmacht, van de machteloosheid om tegen de macht van een systeem op te boksen. Maar dat wordt deze keer niet echt waargemaakt.
Wat mij wel trof was het onvermogen van talige communicatie die in dit stuk verweven zit. Woorden en taal dienen als communicatiemiddel tussen mensen, als middel om samen te werken, om iets op te bouwen in een groep. Tegelijkertijd is taal is ook het middel om verschillen tussen groepen, tussen mensen kenbaar te maken, vijandbeelden te creëren, mensen tegen elkaar op te zetten. Door taal hebben gemeenschappen cultuur geschapen, maar taal zet ook aan tot vijandigheid tussen en binnen gemeenschappen. Taal als basis vanen middel tot een culturele ontwikkeling, én taal als opruimiddel tot vernietiging. Die dubbelzinnige rol die taal kan vervullen, komt in Brand in lagen, en in stukjes en beetjes naar boven. In taal worden vijandsbeelden gemaakt, in taal is de oorlog uitgebroken, in taal probeert men mensen te redden, in taal schrijft men geschiedenis van winnaars en verliezers. In taal worden gebeurtenissen overgeleverd, predikt men ideologieën, verstaat men elkaar verkeerd of niet. Maar soms zijn ervaringen te groot, te machtig, te overweldigend. Dan schieten woorden tekort. Gemompel en klankuitstoten resten nog, het hoofdpersonage schokt, de medespelers van zijn verhaal bewegen hoekig, starten hun verhaal, maar haken af. Ze beginnen met volzinnen, maar haperen. Er resten slechts zinsflarden, losse woorden, losse klanken.
Brand is een typisch Ceremonia-stuk, zoals Diep in het bos of Achter ’t Eten. Maar deze keer grijpt het je toch niet bij de keel. Het blijft te anekdotisch, het blijft bij een hoekig en spichtig geschuifel op de speelvloer, in expressionistische bewegingen en schmink. De personages en het spel zijn caleidoscopisch en expressionistisch qua vorm, ze drukken echter te weinig existentiële inhoud uit die zoals in andere stukken van Ceremonia diep kan raken.
Info: www.toneelgroepceremonia.centerall.com
|
| Dit artikel werd reeds 56 keer gelezen. | auteur(s):Tuur Devens |
|