Poppen zonder mensenhanden.
Het Firmament met expositie Confrontaties in het figurentheater | 1 Juli 2005 |
In theater vormen vaak de confrontaties tussen de personages de hoofdmoot. Confrontaties leiden tot conflicten, dat leidt tot spanningen, en dat vinden de toeschouwers- voyeurs fascinerend om te bekijken. Verder kunnen er accenten gelegd worden op de confrontatie tussen het personage en de vertolkende acteur, confrontaties tussen speelstijlen, tussen spelers en de ruimte, tussen klanken en woorden, enzovoorts. In het figurentheater krijg je daarbovenop nog de confrontatie tussen speler en pop, tussen manipulator en object. Dat kan voor serieuze (dramaturgische en dramatische) spanningen zorgen. Is de pop een verlengde van het (alter-)ego van de speler? Confronteert de manipulator zich via de pop met zichzelf? Wie manipuleert wie? De speler de pop, of de pop de speler? Verdwijnt de speler uit het gezichtsveld van de toeschouwer? Gebeurt dat heel letterlijk doordat hij achter schermen onzichtbaar is of zich totaal in het zwart hult, of figuurlijk en blijft hij wel fysiek zichtbaar, maar weet hij alle ogen op de pop te richten?
Dat spel tussen manipulator en object maakt figurentheater boeiend en bijzonder. Daarom ontgoochelt het ten toon stellen van theaterobjecten. De figuren hangen of staan er doods. Er ontbreekt leven, beweging, dynamiek, confrontatie, spanning. Het blijft statisch. Met wat videobeelden kun je de beweging en het spel wel laten zien, maar ook dat is niet compleet. Het blijft vlak tweedimensionaal, en de life confrontaties tussen spelers en publiek – hét kenmerk van theater – ontbreekt. Aan de andere kant biedt een expositie de toeschouwer wel de kans in alle rust de poppen te bekijken, details en karakteristieken te ontdekken, en vergelijkingen te maken. In zijn fantasie moet de kijker zich dan maar een bewegend spel voorstellen.
Die ingesteldheid vereist een bezoek aan de tentoonstelling Confrontaties in het figurentheater in Mechelen. Het gaat hier specifiek over het Mechelse figurentheater De Maan. Zijn erfgoed staat hier geëxposeerd. “We gaan hiervoor terug in de tijd en confronteren oude en hedendaagse poppen in uiteenlopende groottes en materialen, verschillende speelsystemen, decors, beeldhouwers en theatermakers.”, staat er in de catalogus.
De geschiedenis van De Maan begon een zeventig jaar geleden met Jozef Contryn (1902-1991). Als acteur en secretaris bij het toen toonaangevende Vlaams Volkstoneel leerde hij Michel de Ghelderode kennen, kwam hij in contact met avant-gardistische theorieën over theater begin twintigste eeuw, die de pop boven de menselijke acteur stelden. Poppentheater vormde een artistiek alternatief voor het burgerlijke imitatietheater van toen. In 1942 startte hij met zijn Spelleken van Ulenspiegel, in 1948 richtte hij met zijn zoon Louis (1929) het poppenspeltheater Hopla op, dat dan vaste stek kreeg in Mechelen en later dan het Mechels Stads PoppenTtheater werd. Louis’ zoon Paul (1961) vervoegt de rangen als poppenmaker, scenograaf en acteur. Hij bekleedt die functies ook in De Maan, de nieuwe naam voor het MSPT sinds 1995, toen Louis Contryn als artistiek leider op pensioen ging, en opgevolgd werd door Willem Verheyden. Een nieuwe naam om nieuwe wegen in te slaan. “Een poëtische naam voor een magisch project.” Wat de evolutie in die zeventig jaar is geweest, en wat er al dan niet het laatste decennium veranderd is, kan men op de tentoonstelling aan de poppen zien.
Van spelen voor volwassenen en kinderen ging het naar theater alleen voor kinderen. Dat hield ook een verandering in van poppen: in de plaats van stangpoppen (uit het volkse poppenspel) en marionetten (“de koninginnen der poppen”) kwamen handpoppen, omdat die beweeglijkheid boden. In de beginjaren van de televisie had je veel poppenkastvertoningen. Poppenkast in de TV-kast, de gelijkenissen liggen voor de hand. Maar daarvoor moesten er ook andere poppen zijn, omdat ze in close-up konden gezien worden. Belangstelling was er ook vanuit de literatuur: Gerard Walschap schreef na een voorstelling die hij op de televisie had gezien, voor het gezelschap een stuk: Piet met de houten kop, een satire op oorlog en zijn gevolgen. Poppen en boekje zijn in Mechelen te zien.
Poppen evolueren van karikaturen naar meer abstracte figuren. Handpoppen worden vervangen door soepele figuren uit verschillende materialen. Naast en tegenover de poppen komen acteurs te staan, de ruimtes waarin gespeeld worden winnen aan belang. Oude poppen worden in de poppentheateropleiding Het Firmament herbruikt, niet in een reconstructie, maar met nieuwe scenografische en technische inzichten.
Met deze expositie wil Het Firmament het begin van zijn museale werking tonen. Het Firmament is een centrum dat figurentheater-erfgoed centraal stelt, en ook via de school mensen wil opleiden tot poppenspelers. Het Firmament staat los van figurentheater De Maan, maar is er in de praktijk wel mee verweven door een aantal zelfde personen en door het gemeenschappelijke onderdak. Men hoopt voor het documentatiecentrum op nieuwe plekken in Mechelen. Ook de school wil men verder uitbouwen met cursussen voor enerzijds mensen uit het onderwijs en sociale sector en anderzijds voor theatermakers die met figuren willen werken.
De tentoonstelling loopt tot 25 september in het Museum Hof van Busleyden in Mechelen.
Info: www.hetfirmament.be of www.demaan.be
|
| Dit artikel werd reeds 143 keer gelezen. | auteur(s):Tuur Devens |
|