Verkavelde scène
Teksten over theater (1965-2001) | 16 Augustus 2002 |
Een boek met teksten over theater is niet zo vanzelfsprekend, evenmin als het gewoon is dat iemand geregeld over theater schrijft. Theater is toch al iets dat momenteel niet de belangstelling van een breed publiek wegdraagt. Aan toneelspelers wordt nog altijd gevraagd wat voor beroep ze eigenlijk wel uitoefenen. Geen enkele artistieke bezigheid wordt dan ook op meer onbegrip en onwetendheid onthaald als het theatermaken.
Zolang er theater gemaakt wordt, zal er toch ook moeten over gesproken en geschreven worden. Het theater leeft van de wisselwerking tussen makers en publiek, tussen speler en toeschouwer. Theatermakers hebben, zowel binnen het gezelschap als daarbuiten, een klankbord nodig, een evaluerend geluid, een kritische reflex, graag een appreciatie maar een afkeurend gemompel is nog altijd beter dan helemaal geen reactie.
Wie over theater spreekt of schrijft met niet louter een informerende bedoeling, stelt zich op als een bevoorrechte toeschouwer, als een tussenpersoon tussen scène en zaal, tussen het hoe en het waarom van wat gebeurt. Zo iemand wordt dan recensent genoemd, of criticus of theaterjournalist. Sommigen zien er een “sluiswachter” in of een “doorgeefluik”. Anderen spreken dan weer van de “luis in de pels van de acteur”. Nog anderen vinden theaterrecensies en/of theaterkritiek helemaal niet nodig en houden er dan ook geen rekening mee. Wat niet belet dat recensies en kritische reacties, onder welke vorm dan ook, bestaan en dat ze op zijn minst een archiefwaarde hebben.
Na meer dan dertig jaar schrijven over theater werd het voor mij tijd om even stil te staan en om te zien naar wat ik geschreven heb. Uit de vele teksten werden vooral deze gekozen die, naast het informele ook een duidend karakter hebben. Ik noem deze verzameling “Verkavelde scène” omdat het uiteenlopende beschouwingen zijn, tussen 1965 en 2001 her en der gepubliceerd, naar aanleiding van allerhande evoluties, schommelingen, voorvallen en ontmoetingen. Maar over theater schrijven is in hoge mate schrijven over de tijd waarin dat theater gemaakt wordt en over wat de mensen (en dus ook de recensent) in die tijd artistiek en maatschappelijk beroert. Een rode draad doorheen het lappendeken dat “Verkavelde scène” ongetwijfeld is, zou kunnen zijn dat theater met heel veel wortels aan het maatschappelijke en politieke leven vast hangt. Bepaalde verzuchtingen die in de hier bijeengebrachte artikels zijn geformuleerd, zijn anno 2002 echter niet meer van tel. Het is dan ook belangrijk dat men steeds de datum in het hoofd houdt waarop het artikel dat men leest gepubliceerd werd. Daar wordt naar verwezen in de inhoudstafel.
Het zal de lezer beslist opvallen dat zeer weinig uit Knack-magazine werd opgenomen. Dat komt omdat een aparte selectie wordt gemaakt van wat ik tussen 1971 en 2002 in Knack kon publiceren om ze in twee afzonderlijke delen te publiceren: een deel met de voornaamste recensies, een tweede deel met de interviews die ik voor Knack maakte aangevuld met enkele interviews die in andere periodieken verschenen. Samen met “Verkavelde Scène” vormen dan “De gestalten van de maan” (recensies uit Knack) en “Ongeschminkt” (interviews), een trilogie.
Met deze publicaties wil ik mijn collega’s of wie dan ook in ons kleine taalgebied over theater schrijft, stimuleren hetzelfde te doen. Het valt misschien niet op en het wordt er voor theaterrecensenten zeker niet makkelijker op, maar er verschijnt toch heel wat over theater in kranten, weekbladen en tijdschriften. Veel van die bijdragen, waartussen heel wat onthullende, gaan verloren. Dat is voor een beter begrip van wat theater is of kan zijn, zeer jammer en daarenboven kan een vluchtig medium als theater een geheugensteun best gebruiken. En laten we daarmee ook studenten en andere vorsers een beetje tegemoet komen, want het theater is al zo schaars aanwezig op de boekenmarkt! Daarom deze “Verkavelde scène”, als een geboekstaafd rapport - hoe onvolledig ook, want het is het werk van één theaterloper! - over een al met al bewogen periode waarin het theater in Vlaanderen zich, ondanks alle materiële en financiële problemen en het doodbloeden van zeer interessante initiatieven, heeft staande gehouden en zich verder heeft geëmancipeerd.
“Verkavelde scène” is ingedeeld in drie delen. In Strekkingen, stromingen, historiciteit wordt gewezen op een trend in de jaren zeventig die te maken heeft met het sociaal-politiek engagement dat mede onder invloed van mei ’68 in kunstmiddens merkbaar was. Tegelijk wordt gewezen op de opkomst van nieuwe groepen en de internationale erkenning die ze verwierven, op het verdwijnen van enkele ook en op de gunstige evolutie van het theater voor jongeren.
In Theatermakers allerhande wordt onder meer een aantal makers geduid aan de hand van welbepaalde realisaties en wordt er afscheid genomen van enkele sterk uiteenlopende persoonlijkheden waaronder Heiner Müller, de Duitse auteur en regisseur die een onloochenbare invloed heeft gehad op een aantal jonge Vlaamse regisseurs.
In De ‘liefhebbers’ tenslotte, zijn enkele beschouwende artikels samengebracht over het amateurtoneel, want omtrent deze toneelbeweging bestaan nog altijd misvattingen, vooreerst bij de “amateurs” zelf. Mijn uitgangspunt daarin is, dat theatermaken te maken heeft met een geestesingesteldheid eerder dan met een beroepsopleiding. Het vrijetijdstheater is daarenboven ook vanuit historisch standpunt te belangrijk om er geen aandacht aan te besteden.
De bijeengebrachte teksten worden aangeboden in de vorm zoals ze in de diverse periodieken werden gepubliceerd, op een paar minieme weglatingen na, met dien verstande dat de spelling waar nodig werd geactualiseerd en dat al eens een stroeve uitdrukking werd verfraaid en drukfouten verbeterd. Een ruim opgevat register mocht in deze publicatie waarmee toch bruikbaarheid wordt beoogd, zeker niet ontbreken.
Juli 2002.
Roger Arteel.
Het boek is te verkrijgen bij:
Of rechtsreeks via de uitegever zelf.
De kostprijs bedraagt 15 Euro (incl. BTW).
ISBN 90-77185-01-1
Uitgeverij PRO-ART bvba, Gent
Voor info: Brecht Arteel - Uitgeverij Pro-Art
|
| Dit artikel werd reeds 285 keer gelezen. | auteur(s):Roger Arteel |
|
