Geblinddoekt theater ondergaan.
Ontroerend Goed met The Smile Off your Face | 29 Augustus 2004 |
Als we het over theater hebben, dan veronderstellen we een kunstdiscipline waarbij op zijn minst één persoon speelt voor een toeschouwer. Of om het in de woorden van Peter Brook (uit De Lege Ruimte) te zeggen: “Een lege ruimte, iemand loopt er door, iemand anders kijkt, en er is sprake van theater.”
Het woord theater is etymologisch afgeleid van het Griekse “theaomai”: ik kijk met bewondering. In theatergeschriften wordt het woord theater in oorsprong dan uitgelegd als “iets dat gezien moet worden”. Theater veronderstelt dus aan de ene kant mensen die iets doen, en aan de andere kant mensen die kijken. Speler(s) en toeschouwers. Theater is van bij haar rituele oorsprong al een gemeenschapskunst, een groepsgebeuren, een sociaal gebeuren. Dat gemeenschapsgevoel wordt – zeker bij visuele circustheaters – de laatste decennia versterkt: vele voorstellingen hebben een ritueel karakter, in al hun sereniteit en sacraliteit. Met een boutade zou je kunnen zeggen: Theater vervangt de mis van vroeger.
Theater is dus met andere mensen om je heen kijken naar wat anderen spelen. Het is een vorm van communicatie, tussen spelers en toeschouwers, tussen spelers onderling, tussen toeschouwers onderling. En dan kom je deze week in Gent op het Theaterfestival, een groot sociaal gebeuren: de ontmoetingsplek bij uitstek van het wereldje, dan kom je net op zo’n bijeenkomst van een gemeenschap, terecht in een voorstelling, waarbij a. je helemaal alleen de toeschouwer bent, en b. het ‘toeschouwen’ je letterlijk ontnomen wordt doordat je geblinddoekt wordt!
In de productie The Smile Off Your Face van Ontroerend Goed is theater geen schouwen, maar een ondergaan. Je kunt natuurlijk zeggen dat dit dan geen theater is, maar een performance. Maar een performance is ook een opvoering, een wisselwerking, een communicatie tussen de performer, degene die iets doet, handelt en degene die kijkt, of – in dit geval - ondergaat.
De jongste jaren valt er een tendens te bespeuren naar individueel gericht theater, waarin de belevenis van de individuele “toeschouwer” centraal staat. In het Sprookjesbordeel van Het Toneelhuis met tekst van Peter Verhelst, gaat de toeschouwer individueel naar binnen en krijgt ie een massage, in Crash van Eric Joris en Het Toneelhuis ook met teksten van Peter Verhelst, word je individueel een virtuele (?) wereld ingevoerd. Je ziet alles op het scherm dat je voor je ogen hebt: zowel tekst als beeld, je krijgt een gemanipuleerde verbeelding voor je ogen.
In The Smile Off Your Face word je geblinddoekt en met vastgeboden handen, in een rolstoel rondgereden. Je geeft je totaal over aan het lot. In de eerste momenten van de tocht krijg je het gevoel dat je in een spookhuis op de kermis zit. Je ziet niets, je hoort allerlei geluiden om je heen, af en toe voel je iets tegen je gezicht: wat water of iets glibberigs, een hand, zelfs een stoppelbaard. In deze productie zie je dus niets, en speelt de voorstelling – datgene wat je je voorstelt – in je hoofd. Ik kan hier helaas niet te veel vertellen over wat Ontroerend Goed allemaal met je doet, want de productie moet het ook van de verrassingen hebben. Wat je hoort van tekst, van klanken, wat je voelt van huid en strelingen, wat er tegen je verteld wordt en de manier waarop, zet je aan tot een kijk(je) in jezelf. Je wordt – ook heel expliciet - gedwongen terug naar je kinderjaren te gaan. Maar zijn herinneringen ook niet allemaal uitvloeisels van je eigen fantasie? Wat was er echt, wat is er over in je verbeelding?
Bestond (bestaat) het echt wat je allemaal geloofde (gelooft)? Heel speels en verrassend speelt Ontroerend Goed met dit gegeven. De illusie wordt doorbroken als een psychopathisch figuur je de blinddoek afrukt, je dwingt tot glimlachen, en je in de ogen kijkt, staart, een hele tijd lang, zijn ogen tranen, en zijn blik blijft op jou gericht als jij in de rolstoel wordt weggetrokken en een travelling maakt, zoals op het einde van een oude film, en je, nu eindelijk de blinddoek weg is, kunt zien wat je meegemaakt hebt.
Dat is ook het mooie aan deze productie: je ondergaat de performance niet alleen in je hoofd, je krijgt ook de kans om over je verbeelding te reflecteren als je de reële beelden, de echte toestand kunt zien. Verbeelding en reflectie, maar dat alles wel individueel. Geen gemeenschap, geen saamhorigheid, alleen de uitwisseling met een paar lotgenoten over de individuele ervaringen achteraf bij een babbel aan de bar.
Niet alleen het gegeven en het concept, maar ook de uitvoering daarvan, de evenwichtige dosering in tekst, klank, verhaal en voelen, de verrassende ‘knipoogjes’, de humor en het spelplezier maken van deze theaterperformance een unieke belevenis. Geen ‘toeschouwen’, maar beleven. Laat je maar lekker rondrijden, laat je maar gaan. The Smile Off Your Face is een prettig theater van nu dat beleefd moet worden.
Tot en 3 september 2004 in Gent.
Info: www.theaterfestival.org
|
| Dit artikel werd reeds 737 keer gelezen. | auteur(s):Tuur Devens |
|